درسها و عبرت‌ها نهفته شده در خوابیدن شتر پیامبر اکرم جو پیشروی ننمودن آن به سوی مکه
۱- وقوع هر امری در این دنیا، وابسته به به ارادۀ خداست؛ چنانکه شتر پیامبر اکرم جبدون اینکه آن حضرت جبخواهد، به زانو نشست و تلاش صحابه شوادار نمودن او به حرکت برای ادامۀ مسیر به سوی خانۀ کعبه به جایی نبرد؛ چرا که خدا چیز دیگری اراده نموده بود [۸۴۶].
۲- ابن حجر از این گفته پیامبر اکرم جکه فرمود: «آن را، بازدارندۀ فیل از پیشروی باز داشته است» [۸۴۷]. چنین استدلال کرده است که از نظر جنبه‌های عام، تشبیه دو چیز بلامانع است، گر چه از نظر جنبۀ خاص با هم تفاوت زیاد داشته باشند، پس تشبیه کردن توقف قصواء با توقف فیل فقط در این بود که خداوند، از حرم خود حفاظت به عمل می‌آورد چنانکه فیل ابرهه را از پیشروی به سوی مکه به خاطر اینکه آنها اهل باطل بودند، بازداشت و اما اینکه شتر پیامبر اکرم جرا از پیشروی باز داشت، گر چه ایشان بر حق بود، به خاطر حکمتی بود که خدا، آن را اراده نموده بود [۸۴۸].
۳- حکمت خداوند متعال، چنین اقتضا می‌نمود که بین پیامبر اکرم جو اهل مکه جنگی اتفاق نیفتد. به ویژه در این سفر و حکمت‌های این مسئله، این امر به اثبات رسید که برخی عبارتند از:
الف- ورود مسلمانان با زور، به گونه‌ای که باعث خونریزی و قتل و غارت می‌شد، امری بود منفعت هیچ یک از این دو گروه را در پی نداشت و خدا هم این را نمی‌خواست.
ب- احتمال این می‌رفت که در صورت حمله به مکه، نادانسته به برخی از مسلمانان مستضعف که در آنجا ساکن بودند، آسیبی برسد؛ چنانکه قرآن می‌فرماید:
﴿هُمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَصَدُّوكُمۡ عَنِ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ وَٱلۡهَدۡيَ مَعۡكُوفًا أَن يَبۡلُغَ مَحِلَّهُۥۚ وَلَوۡلَا رِجَالٞ مُّؤۡمِنُونَ وَنِسَآءٞ مُّؤۡمِنَٰتٞ لَّمۡ تَعۡلَمُوهُمۡ أَن تَطَ‍ُٔوهُمۡ فَتُصِيبَكُم مِّنۡهُم مَّعَرَّةُۢ بِغَيۡرِ عِلۡمٖۖ لِّيُدۡخِلَ ٱللَّهُ فِي رَحۡمَتِهِۦ مَن يَشَآءُۚ لَوۡ تَزَيَّلُواْ لَعَذَّبۡنَا ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِنۡهُمۡ عَذَابًا أَلِيمًا٢٥﴾[الفتح: ۲۵].
«اینان همان‌هایی هستند که کفر ورزیده‌اند و از ورود شما به مسجد الحرام جلوگیری کرده‌اند و نگذاشته‌اند قربانی‌هایی که با خود نگاه داشته‌اید ،به قربانگاه برسد. اگر مردان و زنان مؤمنی را لگدمال نمی‌کردید که شما آنها را نمی‌شناسید و ناآگاهانه ضرری به شما نمی‌رسید (خداوند مانع این جنگ نمی‌شد) تا خدا هر که را خواهد غرق رحمت خود سازد. اگر (کافران و مؤمنان ضعیف) از یکدیگر جدا می‌بودند، کافران را به عذاب دردناکی گرفتار می‌کردیم».
ج- خداوند می‌دانست کسانی که امروز در مقابل پیامبر اکرم جموضع‌گیری نمودند و مانع از ورود ایشان به مکه هستند، به زودی اسلام را خواهند پذیرفت و حاملان رسالت الهی به سوی جهانیان خواهند بود [۸۴۹].
[۸۴۶] صلح الحدیبیة، ابی فارس، ص ۴۳. [۸۴۷] فتح الباری، ابن حجر، ج ۶، ص ۲۶۰. [۸۴۸] همان، ص ۶۱. [۸۴۹] صلح الحدیبیة، ص ۴۵.