فقه احناف در پرتو آیات قرآن و احادیث

فصل: [احکام آبِ پس مانده‌ی و نیم‌خورده (سُؤْر)]

هرگاه حیوان، از آب اندکِ [حوضی که طول و عرض آن، کمتر از ده ذراع باشد] بیاشامد، بدان «پس مانده‌ی و نیم‌خورده» [سُؤْر] می‌گویند؛ و بر چهار قسم است:

۱- آب پس مانده‌ی و نیم‌خورده‌ای که هم پاک است و هم پاک‌کننده؛ و آن، آبی است که انسان یا اسب و یا حیوانات حلال گوشت [از قبیل: شتر، گاو و گوسفند] از آن آشامیده باشند. [پس مانده‌ی نوشیدن آدمی، پاک است؛ زیرا خداوند می‌فرماید: ﴿۞وَلَقَدۡ كَرَّمۡنَا بَنِيٓ ءَادَمَ﴾[الإسراء: ۷۰] «ما آدمیزادگان را گرامی داشتیم»؛ و از جمله گرامی بودنش، آن است که زنده و مرده‌اش پاک است؛ البته به شرط آن که در دهان وی اثر نجاست نبوده باشد؛ چه این آدمی مسلمان باشد یا کافر؛ و چه پاک باشد یا جُنب و ناپاک. و نیم‌خورده‌ی نوشیدنِ حیوانات حلال گوشت نیز پاک است؛ چون حیوانات حلال گوشت، در حال حیات و زندگی پاک و حلال هستند.]

۲- آب پس مانده‌ی و نیم‌خورده نجس که برای طهارت و پاکیزگی به کار نمی‌رود و تطهیر و پاکسازی بدان جایز نیست؛ و آن، آبی است که سگ یا خوک، و یا حیوانی از درندگان و حیوانات وحشی مانند: یوزپلنگ و گرگ، از آن نوشیده باشند. [از این رو، پس مانده‌ی و نیم خورده‌ی سگ، نجس و آلوده است و اجتناب و پرهیز از آن؛ واجب می‌باشد؛ چون پیامبر ج می‌فرماید: «طُهُوْرُ اِنٰاءِ اَحَدِکُمْ اِذٰا وَلَغَ فِيْهِ الْکَلْبُ، اَنْ يَّغْسِلَهْ سَبْعَ مَرّاتٍ، اَوْلٰاهُنّ بِالتُّرٰابِ» (مسلم و احمد)؛ «وقتی که سگ، به ظروف یکی از شما دهن زد و یا لیسید، باید آن‌ها را هفت بار با آب بشویید که بار اول آن باید با گِل باشد».

و پس مانده‌ی و نیم‌خورده‌ی خوک نیز ناپاک است؛ زیرا خداوند می‌فرماید: ﴿أَوۡ لَحۡمَ خِنزِيرٖ فَإِنَّهُۥ رِجۡسٌ﴾[الأنعام: ۱۴۵] «یا گوشت خوک، حرام است که ناپاک و پلید می‌باشد». و حالِ دیگر حیوانات درنده و وحشی، همانند: یوزپلنگ، گرگ و‌... بهتر از سگ نیست.]

۳- آب پس مانده‌ی و نیم ‌خورده‌ای که به کار بردن آن [برای طهارت و پاکیزگی و تطهیر و پاکسازی] در زمانی مکروه [تنزیهی] می‌باشد که غیر آن [یعنی آب مطلق = آب خالص] موجود باشد؛ و پس مانده‌ی و نیم‌خورده‌ی مکروه عبارت است از: نیم خورده‌ی نوشیدن گربه؛ پس مانده‌ی مرغی که در نجاست‌ها و ناپاکی‌ها می‌پلکد و پرسه می‌زند [و دانسته نمی‌شود که منقارش از نجاست و آلودگی، پاک و تمیز باشد!]؛ نیم خورده‌ی نوشیدن پرندگان درنده و وحشی؛ مانند: باز، شاهین و زغن؛ [البته این حکم، در صورتی است که در دهان آن‌ها نجاست نبوده باشد؛ اما اگر چنان‌چه در دهان آن‌ها اثر نجاست باشد، پس آن آب، نجس می‌شود.] و همچنین نیم خورده‌ی و پس مانده‌ی حیواناتی که در خانه‌ها سکونت و اقامت دارند؛ همچون موش؛ نه عقرب؛ [زیرا نیم خورده‌ی عقرب، مکروه تنزیهی نیست؛ و در مورد پس خورده‌ی حیواناتی که در خانه‌ها سکونت دارند، از پیامبر ج در مورد گربه که از ظروف می‌نوشد، سوال شد؟ ایشان در پاسخ فرمودند: «اِنَّهٰا لَيْسَتْ بِنَجِسٍ؛ ِاِنَّهٰا مِنَ الطَّوّٰافِيْنَ عَلَيْکُمْ والطَّوّافٰاتْ» (ترمذی و ابوداود)؛ «گربه نجس نیست؛ زیرا گربه‌ها فراوان به منازل شما رفت و آمد می‌کنند».]

۴- آب پس مانده‌ی و نیم‌خورده‌ای که [خود پاک است ولی] در پاک کننده بودن آن، شک و تردید وجود دارد؛ و آن، پس مانده‌ی و نیم‌خورده‌ی نوشیدن قاطر و الاغ است؛ پس اگر چنان‌چه وضو کننده، آب دیگری غیر از آن را نیافت، بدان وضو نماید و بعد از وضو، تیمّم هم بکند؛ و آنگاه نماز خویش را بگزارد.