فقه احناف در پرتو آیات قرآن و احادیث

فصل: [پیرامون فرائض غسل]

در غسل، یازده چیز فرض است که عبارتند از:

* شستن دهان [آب در دهان گردانیدن.]

* شستن بینی [آب را در بینی گردانیدن. کسانی که روزه نیستند، باید در مضمضمه و استنشاق، مبالغه و سعی نمایند؛ زیرا پیامبر ج می‌فرماید: «بٰالِغْ فِيْ الْمَضْمَضَةِ وَالْاِسْتِنْشٰاقِ اِلّٰا اَنْ تَکُوْنَ صٰائِماً»؛ «در مضمضمه و استنشاق، مبالغه و سعی کن؛ مگر این که روزه باشی»؛ ولی برای کسانی که روزه هستند، مبالغه مکروه می‌باشد.]

* یک بار شستن تمام بدن.

* شستن داخل پوست حلقه‌ی آلت تناسلی مرد که ختنه نشده باشد؛ [و شستن آن قسمت از آلت تناسلی زن که به هنگام نشستن برای قضای حاجت، آشکار می‌شود نیز فرض می‌باشد؛] و این حکم در صورتی است که هیچگونه سختی و تنگنایی در باز کردن و جدا نمودن پیچ‌خوردگی زیر پوست حلقه‌ی آلت تناسلی نباشد.

* شستن [شکاف و لابه‌لای] ناف.

* شستن سوراخ‌ها و شکاف‌هایی که پاره‌ای از آن به پاره‌ی دیگرش، پیوسته و متّصل و چسبیده و ضمیمه نباشد؛ [مانند: زیر بغل و لابه‌لای چین و چروک پوست شکم.]

* شستن داخل موهای بافته شده‌ی مرد؛ [و باز کردن این موهای بافته شده و شستن زیر و ته آن‌ها] به طور مطلق لازم است؛ [زیرا پیامبر ج می‌فرماید: «تَحْتَ کُلِّ شَعْرَةٍ جِنٰابَةٌ فَبَلُّوْا الشُّعُوْرَ ونَقُّوا الْبَشْرَةَ» (ابوداود، ترمذی و ابن ماجه)؛ «زیر هر مویی از موهای بدن، جنابتی است؛ پس همه‌ی موهای بدن را‌ تر کنید و بشویید و تمام پوست بدن را پاکیزه نمایید».

و در لفظ دیگری آمده است: «به حقیقت در زیر هر مویی، جنابتی وجود دارد، پس موی را بشویید و پوست بدن را پاکیزه کنید».

و پیامبر ج فرمود: «مَنْ تَرَكَ مَوْضِعَ شَعْرَةٍ مِنْ جَنٰابَةٍ لَمْ يَغْسِلْهُ يُفْعَلُ بِهِ کَذٰا وَکَذٰا مِنَ النّٰارِ»؛ «هر کس در غسل جنابت، جای یک موی را ناشسته بگذارد، در آتش دوزج با وی چنین و چنان می‌شود».

علی بن ابی طالبس گوید: «به همین جهت از موی سرم، بدم می‌آمد و با آن، به دشمنی برخاستم؛ و او موی سر خود را می‌تراشید». احمد، ابوداود و ابن ماجه.]

ولی باز کردن موهای بافته شده‌ی زنان، فرض نیست؛ البته در صورتی که آب به تَه آن‌ها برسد؛ [زیرا امّ سلمهل گوید: «قُلْتُ يٰا رَسُوْلَ اللهِ! اِنِّيْ اِمْرَأَةٌ اَشُدُّ ضَفْرَ رَأْسِيْ؛ اَفَأَنْقُضُهُ لِغُسْلِ الْجَنٰابَةِ؟ قٰالَ: لٰا اِنَّمٰا يَکْفِيْكِ اَنْ تَحَثِّيْ عَليٰ رَأْسِكِ ثَلٰاثَ حَثَيٰاتٍ ثُمَّ تَفِيْضِيْنَ عَلَيْكِ الْمٰاءَ فَتَطْهُرِيْنَ» (مسلم، ابوداود، نسایی، ترمذی و ابن ماجه)؛ «گفتم: ای رسول خدا! من زنی هستم که موهایم را می‌بافم؛ آیا برای غسل جنابت باید آن‌ها را باز کنم؟ پیامبر ج در پاسخ فرمود: خیر، بلکه کافی است که سه مشت آب را بر سرت بریزی؛ سپس آب را بر تمام بدنت جاری کنی تا پاک شوی».]

* شستن رو پوستِ ریش [به همراه موهای آن؛ اگر چه پرپشت و انبوه باشد.]

* شستن روپوستِ سبیل [به همراه موهای آن.]

* شستن روپوستِ ابروان [همراه با موهای آن‌ها.]

* شستن قسمت بیرونی فَرج.