فقه احناف در پرتو آیات قرآن و احادیث

فصل: [پیرامون سنّت‌های غسل]

[ناگفته نماند که سنّت: آن چیزی است که به کردار، گفتار و یا سکوت و تقریر پیامبر ج ثابت شده باشد؛ به همراه ترک نمودن آن توسط پیامبر ج در برخی از اوقات.]

در غسل، دوازده چیز سنّت است که عبارتند از:

* گفتن «بِسم الله اَلرحمٰن اَلرحيم» در شروع غسل؛ [زیرا در حدیث صحیح آمده است که پیامبر ج فرموده است: «کُلُّ اَمْرٍ ذِيْ بٰالٍ لٰايُبْدَأُ فِيْهِ بِبِسْمِ اللهِ فَهُوَ اَجْزَمُ»؛ «هر کار با اهمیتی که با نام خدا شروع نشود، آن کار، ناقص و برکت آن، اندک است».]

* نیت کردن غسل [برای حاصل نمودن طهارت و پاکی؛ زیرا پیامبر ج می‌فرماید: «اِنَّمَا الْاَعْمٰالُ، بِالنِّيٰاتِ» (بخاری و مسلم)؛ «پاداش اعمال بر اساس نیت و قصد درونی است».

و کیفیت نیت، بدین ترتیب است که شخص جُنُب، قصد و نیت رفع جنابت، یا برطرف کردن حَدَث اکبر (جنابت و ناپاکی) را از همه‌ی بدن خویش بکند. و زن پس از پاک شدن از خون‌ریزی حیض و نفاس، قصد و نیت برطرف کردن ناپاکی و حَدَث حیض و نفاس را نماید.]

* شستن دست‌ها تا مچ [در ابتدای غسل؛ چون این کیفیت و صفت، در غسل پیامبر ج وارد و نقل شده است.]

* شستن نجاست و پلیدی [از بدن، پیش از غسل نمودن؛] اگر چه شستن نجاست به تنهایی باشد. [یعنی در صورتی که نجاست و ناپاکی بر بدنش محسوس بود، پیش از غسل، آن را به طور جداگانه و به تنهایی بشوید.]

* [پیش از غسل نمودن]، شرمگاه خویش را بشوید.

* آنگاه همان‌گونه که برای نماز وضو می‌گیرد، [برای غسل نیز] وضو بگیرد؛ از این رو، هر یک از اعضاء و اندام‌های شستنی را سه بار بشوید و سرش را مسح نماید؛ [عایشهل گوید: «کٰانَ رَسُوْلُ اللهِ ج اِذَا اغْتَسَلَ مِنَ الْجَنٰابَةِ تَوَضَّأَ وُضُوْءَهُ لِلصَّلٰاةِ» (بخاری و مسلم)؛ «پیامبر ج هرگاه غسل جنابت می‌کرد، همانگونه که برای نمازش وضو می‌گرفت، برای غسل نیز وضو می‌گرفت».]

* و اگر چنان‌چه در جایی ایستاده بود که در آن، آب جمع می‌شد، در آن صورت باید شستن پاهای خویش را به تأخیر بیافکند؛ [زیرا بخاری از میمونه همسر پیامبر ج روایت کرده است که: «پیامبر ج در وضویی که برای غسل جنابت می‌گرفت، شستن پاها را به تأخیر می‌انداخت».]

* آنگاه آب را بر تمام بدن خویش سه بار بریزد؛ [زیرا میمونهل گوید: «تَوَضَّأَ رَسُوْلُ اللهِ ج وُضُوْءَهُ لِلصَّلٰاةِ غَيْرَ رِجْلَيْهِ وَغَسَلَ فَرْجَهُ وَمٰا اَصٰابَهُ مِنَ الْاَذٰي، ثُمَّ اَفٰاضَ عَلَيْهِ الْمٰاءَ، ثُمَّ نَحٰي رِجْلَيْهِ فَغَسَلَهُمٰا» (بخاری و مسلم)؛ «پیامبر ج همانگونه که برای نماز خویش وضو می‌گرفت؛ برای غسل نیز وضو می‌گرفت؛ با این تفاوت که پاهایش را نشست؛ و شرمگاه خویش را و آنچه از پلیدی بدو رسیده بود، شست؛ آنگاه بر خود آب ریخت؛ سپس پاهایش را از غسلگاه دور کرد و آن‌ها را شست».]

و اگر چنان‌چه در آب جاری، یا در آبی که در حکم آب جاری است [همچون حوض بزرگ]، فرو رفت و غوطه‌ور شد، و در آن، مدتی را درنگ کرد [و بدن خویش را مالش داد،] پس به راستی سنّت غسل را کامل نموده است.

* و نخست آب را بر سر خویش؛ سپس بر شانه‌ی راست خویش؛ و پس از آن، بر شانه‌ی چپ خویش بریزد؛ [زیرا پیامبر ج در طهارت خویش، ابتدا کردن به طرف راست را دوست می‌داشت]؛ و بدن خویش را [به هنگام غسل] مالش دهد. [و بدن را به صورت پیاپی بشوید به نحوی که عضو اوّل، پیش از شستن عضو دیگر، خشک نشود.]