کردارهای قلب - ترجمه اعمال القلوب

پیامبر جو تعلیم تفکر

پیامبر ج آن گاه که شبانه بر می‌خواست و در آسمان می‌نگریست و قرآن و ذکر می‏خواند، به ما چگونگی تفکر را آموخته است واین سنت اوست، لذا خواندن آیات تفکر در سوره‏ی آل عمران درشب و قبل از نماز شب سنت است، اما کنار نهاده شده است. هنگام برخاستن از خواب و پیش از وضو چنانکه در سنت آمده است خواندن این آیه توصیه شده است:

﴿إِنَّ فِي خَلۡقِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَٱخۡتِلَٰفِ ٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِ لَأٓيَٰتٖ لِّأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ١٩٠﴾[آل عمران: ۱٩۰].

«مسلماً در آفرینش آسمان‌ها و زمین و رفت وآمد شب و روز عبرتی است برای خردمندان».

بخاری از ابن عباس نقل می‏کند که پیامبر ج پس از خواندن آیه‏ی مورد اشاره برخواست، وضو گرفت، دندان‌هایش را تمییز کرد و دو رکعت نماز خواند، آن گاه به نماز صبح رفت. بنابراین خواندن این آیه پیش از رفتن برای نمازصبح، وضو و نیز پیش از نماز سنت صبح مستحب است. بنابراین درباره‏ی آیه‌ی مذکور دو نظر هست یکی این و دیگری پیش از قیام شب. [۲٧۱]

فایده‏ی تفکر افزایش دانش و شناخت است. مگر دانشمندان این علوم فراوان را از کجا استخراج کرده‏اند؟ این همه کتاب و احکام فقهی چگونه نگاشته شده است؟ بی‏گمان بخش بزرگی از آن در نتیجه‏ی تأمل و اندیشه در رویدادها، اتفاق‌ها و علامت‌ها پدید آمده است، چون وقتی معلومات بنیادی در دل جای گیرد و به ترتیب خاصی کنار هم قرار بگیرد شناخت و دانش دیگری حاصل می‌شود. پس شناخت تولید شناخت است. هر قدر دانش و معرفت با هم گرد آید و در کنار هم واقع شود تولید علمی یشتری به دست می‌آید. عقل و اندیشه‏ی درست و سالم وقتی مثلاً چند معلومات در آن گرد آید، چندین و چند علم و آگاهی جدید از آن به دست می‏آید.

برای مثال پیوند دادن متون مختلف به هم میوه‏ی تفکر است. چگونه به پیوند آیه‏ی ﴿وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٞ وِزۡرَ أُخۡرَىٰ﴾[الأنعام: ۱۶۴] «هیچ گناهکاری بار گناه دیگری را به دوش نمی‏گیرد» و فرموده‏ی پیامبر ج: «المیتُ یُعذَّبُ ببكاءِ أهله علیه» [۲٧۲]«مرده با گریه و فغان خانواده‏اش بر او عذاب می‏بیند» و روایت «بمانیح علیه»:«چون بر او نوحه شده است» پی برده شده است؟!!. [۲٧۳]

دانشمندان تفکر می‏کنند، می‌گویند این مثال مخصوص انسان کافر است، چون مرده قبلاً وقتی زنده بوده است، می‌دانست معمولاً چنین می‌کنند اما آن‌ها را نهی کرده است.

[۲٧۱] صحیح است: به روایت بخاری (۴۵۶٩) بخش تفسیر القرآن، باب قوله ﴿إِنَّ فِي خَلۡقِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ﴾و مسلم (۲۵۶) بخش الطهارة، باب السواک روایت کرده‏اند. [۲٧۲] صحیح است: به روایت بخاری (۱۳۰۴) بخش الجنائز، باب البکاء عندالمریض، و مسلم (٩۲٧) بخش الجنائز، باب المیت یعذب ببکاء أهله علیه. [۲٧۳] صحیح است: به روایت بخاری(۱۲٩۲) بخش الجنائز، باب ما یکره من النیاحة علی المیت، و مسلم (٩۲٧) بخش الجنائز، باب المیت یعذب ببکاء أهله علیه.