فرق میان امیدواری و آرزومندی
ناگزیر باید بین این دو تفاوت قایل شد؛ زیرا بسیاری از مردم به گمان خویش به رحمت پروردگار امیدوارند، اما در حقیقت جز آرزوهایی چیز دیگری ندارد و آن امیدواری شرعی نیست.
آرزومندی با سستی و تنبلی همراه است، صاحبش راه تلاش و کوشش را نمیپیماید، مایهیی از توکل و زحمت فراهم نمیسازد، این حال کسی است که آرزو میکند بدون اینکه بذری بپاشد مزرعهیی برویاند.
در حالی که صاحب صفت امیدواری مانند کسی است که زمین را شخم زده، هموار کرده، آماده ساخته و بذر در آن پاشیده، دورهی آبیاری آن را انجام داده، آفت زدایی کرده و آنگاه نشسته است و چشم به راه رسیدن ثمره و رشد کشتش است. او است انسان امیدوار. فرق چنین شخصی با آن دیگری روشن و آشکار است.
از همین روی مشخص میشود چه کسی دارای آرزوهای دروغین است. میگوید به رحمت خدا امیدوار است در حالی که از آن دور است. میان او با صاحب رجاء (امیدواری) که کار میکند و از خدا امید پاداش دارد، فاصلهی فراهم کردن سبب‌ها وجود دارد. این امیدواری نام دارد و امیدواری حقیقتی است و انسان به رحمت پروردگارش امیدوار است.
اما اولی شخصی است آرزومند و نیازمند که به امید بهشت است اما سلسله اسباب آنرا فراهم نکرده، این کار را تمنی گویند: ﴿لَّيۡسَ بِأَمَانِيِّكُمۡ وَلَآ أَمَانِيِّ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِۗ مَن يَعۡمَلۡ سُوٓءٗا يُجۡزَ بِهِۦ﴾[النساء: ١٢٣] «به آرزوهای شما و آرزوهای اهل کتاب نیست، بلکه هرکس کار بدی بکند سزای آن را میبیند».
«ایمان با آرزومندی سازگاری ندارد، ایمان آن است که در دل جای بگیرد- چنانکه حسن(/) گفت- و عمل نیز آن را به اثبات برساند». [۱۲۸]رزو
[۱۲۸] ابن ابی شیبه در کتابش (۶/۱۶۳) و بیهقی در شعب الإیمان (۱/۸۰) روایت کردهاند. ابن قیم به روایت از حسن در حاشیهاش بر سنن ابوداود (۱۲/۲٩۴) آن را صحیح دانسته است. مناوی در فیض القدیر (۵/۳۵۵) آورده و گفته است: «با سند خوب از حسن روایت شده است و از قول اوست، و درست است».