شکیبایی ذاتی است یا اکتسابی؟
در سنت پیامبر ج اشاراتی یافت میشود که دلالت میکند بر این که شکیبایی اخلاقی است که میتوان آن را به دست آورد. درست است که مردم در اصل سرشت خود از لحاظ شکیبایی چند دسته هستند. برخی‌ها را خداوند در اصل خلقت شکیبا آفریده، برخی‌ها شکیبایی در ذاتشان هست. [۱۸۶]و برخی خداوند اندکی از آن را در وجودشان نهاده است.
اما اگر انسان در این ویژگی نقصی داشته باشد آیا با تمرین و پاسداری خودو تلاش خستگیناپذیر میتوان آن را به دست آورد و کامل کند؟ آری. این چیزی است که میتوان کسب کرد و تنها سرشتی نیست چنان که نتوان بر آن افزود. دلیل این که شکیبایی اخلاقی اکتسابی است نه منحصراً فطری این است که پیامبر ج فرمود: «و من یتصبر یصبره الله»:«هر کس خویشتن را به شکیبایی وا دارد، خداوند او را شکیبا میگرداند». [۱۸٧]ممکن است انسانی وجود داشته باشد که بنابر اصل سرشتش بیتاب باشد. اما وقتی ارزش و پاداش و جایگاه مهم شکیبایی در دین را دریابد، با خود تصمیم بگیرد که در هر رویداد یا موقعیتی در زندگیاش با شکیبایی و بردباری برخورد کند و خویشتن را بر این اخلاق وا دارد تا شکیبا و بردبار شود.
[۱۸۶] مانند حکایتی که از اشبح عبدالقیس نقل شده است که پیامبر ج دربارهی او فرمود: «إن فیك خلّتین یحبهما الله: الحلم و الأناة:دو خصوصیت در وجودت هست خداوند آنها را دوست دارد: بردباری و شکیبایی. گفت: ای فرستادهی خدا آیا خود این دو خصوصیت را پیشهی خود میکنم یا خداوند در ذاتم نهاده است؟ فرمود: «خداوند در ذاتت قرار داده است». گفت: سپاس خدایی را که در وجودم دو خصوصیت نهاده که خدا و پیامبرش آن را دوست دارند. این حکایت را مسلم (۱٧) به طور مفصل در بخش الإیمان، باب الأمر بالإیمان بالله تعالی و رسوله، و ابوداود به طور مختصر – با این لفظ که در این جا آوردیم- در بخش الأدب، باب فی قبلة الرجل، روایت کردهاند. [۱۸٧] صحیح است: به روایت بخاری (۶۴٧۰) بخش الرقاق، باب الصبر عن محارم الله، و مسلم (۱۰۵۳) بخش الزکاة، باب فضل التعفف و الصبر.