کردارهای قلب - ترجمه اعمال القلوب

مراتب تقوی

تقوی در مقام اطاعت از دستورهای خدا و دوری از نواهی‏اش سه مرتبه دارد:

نخست: پرهیز و دور نگه داشتن خود از عذابی که هر که در آن گرفتار آید جاودانه در آن خواهد ماند، و آن شرک است پرهیز و اجتناب از این عذاب از طریق اعتقاد به توحید حاصل می‏شود و مقصود در این آیه همین است: ﴿وَأَلۡزَمَهُمۡ كَلِمَةَ ٱلتَّقۡوَىٰ﴾[الفتح: ۲۶] «و آن‌ها را به کلمه تقوی ملزم کرد».

دوم: پرهیز از هر آنچه که موجب عذاب آتش می‏شود هر چند برای مدت کوتاهی، و آن گناهان کوچک و بزرگی است که در شرع تعریف شده است.

سوم: اینکه انسان از هر چیزی که او را از یاد خدا باز بدارد، دوری کند، هرچند کارهای مباحی باشد که او را از طی طریق به سوی خدا متوقف می‏کند و یا حرکتش را آهسته می‌سازد، این مرتبه‏ی بلند مخصوص کمال یافتگان است، چون مشغول مباحات شدن قلب را از خدا غافل می‌کند و چه بسا شخصی را به سنگدلی و در نتیجه افتادن در دام مکروهات می‏کشاند، مکروهات نیز منجر به گرفتار شدن در منجلاب محرمات می‏شود، این زنجیره را انسان گاهی در نفس خویش ملاحظه می‏کند.یکی از واعظان گفت: «بدان که تقوی در درجه‏ی اول به اصطلاح اهل اصلاح باطن عبارت است از پاک کردن دل از گناه، تا با عزم و اراده بر ترک آن مانع استواری بین خود و گناهان ایجاد کنی، و نفس را به فرو گذاشتن هر گونه کار و رفتار زشت عادت دهی».