زیانهایی در راه شکیبایی
۱- مسألهی شتابزدگی ﴿خُلِقَ ٱلۡإِنسَٰنُ مِنۡ عَجَلٖ﴾[الأنبياء: ۳٧] «انسان شتابکار آفریده شده است». انسان باید شکیبا باشد و خویشتن را کنترل کند، نتیجه خود فرا میرسد، هر چند پس از مدتی باشد ﴿فَٱصۡبِرۡ كَمَا صَبَرَ أُوْلُواْ ٱلۡعَزۡمِ مِنَ ٱلرُّسُلِ﴾[الأحقاف: ۳۵] «بنابراین صبر کن همچنان که پیامبران اولوالعزم صبر کردند». خیلی فراخوان‌ها و دعوت‌ها باشکست روبهرو شدند، چرا؟ دلیل دیگری نداشت جز اینکه صاحبانش شکیبا نبودند.
۲- خشم با شکیبایی سازگار نیست، به همین خاطر یونس وقتی خشمناک و ناخرسند از قومش راه خود را پیش گرفت، خدا او را به ماهی گرفتار ساخت وآن را مایهی آزمایش او قرار داد و در دل آن ماهی شکیبایی را به درستی فرا گرفت ﴿فَٱصۡبِرۡ لِحُكۡمِ رَبِّكَ وَلَا تَكُن كَصَاحِبِ ٱلۡحُوتِ﴾[القلم: ۴۸] «پس در برابر فرمان پروردگارت شکیبا باش و چون صاحب ماهی مباش» و اگر پیش از اینکه ماهی او را فرو ببرد از شمار تسبیح گویان بود تا روز رستاخیز در شکم آن میماند. پس عبادت در هنگام فراخدستی و آسایش موجب فراهم شدن گشایش در هنگام سختی میشود. «تَعرّف إلی اللِه فی الرَّخاءِ یعرفك فی الشدَّة»:«در هنگام آسایش و توانگری خدا را بشناس تا در هنگام سختی و تنگدستی تو را بشناسد». [۲۰۳]لذا وقتی یونس در شکم ماهی ندا سر داد، ملایکه صدایش را شناختند، زیرا آن‌ها پیشتر وقتی در حالت رفاه و آسودگی خدا را یاد میکرد، صدایش را میشنیدند.
۳- ناامیدی بزرگترین مانع شکیبایی است. دردی بزرگتر از آن نیست، به همین سبب یعقوب فرزندانش را از آن برحذر داشت: «﴿يَٰبَنِيَّ ٱذۡهَبُواْ فَتَحَسَّسُواْ مِن يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلَا تَاْيَۡٔسُواْ مِن رَّوۡحِ ٱللَّهِۖ إِنَّهُۥ لَا يَاْيَۡٔسُ مِن رَّوۡحِ ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ٨٧﴾[يوسف: ۸٧] ای پسران من به جستجوی یوسف و برادرش بروید و از رحمت خدا ناامید نشوید که جز کافران کسی از رحمت خدا ناامید نمیشود». ﴿وَلَا تَهِنُواْ وَلَا تَحۡزَنُواْ وَأَنتُمُ ٱلۡأَعۡلَوۡنَ﴾[آل عمران: ۱۳٩] «سست و غمگین نشوید، چرا که اگر ایمان داشته باشید برترید». ﴿وَٱللَّهُ مَعَكُمۡ وَلَن يَتِرَكُمۡ أَعۡمَٰلَكُمۡ﴾[محمد: ۳۵] «خدا با شماست و جزای کردارتان را نخواهد کاست»، پس برافروختن شمع امید چارهی ناامید است و یاری خواستن از خدا همان امید است، زیرا او هرکس را که به او امیدوار باشد ناامید نمیگرداند و امیدش را ضایع نمیکند، و گشایش برایش فرا میرسد هر چند طول بکشد.
[۲۰۳] صحیح است: حاکم در مستدرک (۳/۶۲۳) شمارهی (۶۳۰۳) روایت کرده وگفته است: حدیث بزرگ و والایی است. طبرانی در معجم کبیر (۱۱/۲۲۳) حدیث (۱۱۵۶۰) و بیهقی در شعب الإیمان (۲/۲٧) حدیث (۱۰٧۴) آورده و شیخ آلبانی نیز در صحیح الجامع به شمارهی (۲٩۶۱) آن را صحیح دانسته است.