کردارهای قلب - ترجمه اعمال القلوب

شکرگزاری با اندام‌ها

منظور از اندام‌ها غیر از دل و زبان است. هر کاری و هر کرداری که بنی آدم در طاعت یا عبادتی انجام می‏دهد نشان ازشکرگزاری او از پروردگار به خاطر نعمت‌های بی‏کرانش است. کار نیک نمونه‏ی شکرگزاری با اندام‌ها است. وقتی انسان به چهل سالگی می‏رسد دعا می‏خواند که قرآن بیان می‏کند: ﴿حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُۥ وَبَلَغَ أَرۡبَعِينَ سَنَةٗ قَالَ رَبِّ أَوۡزِعۡنِيٓ أَنۡ أَشۡكُرَ نِعۡمَتَكَ ٱلَّتِيٓ أَنۡعَمۡتَ عَلَيَّ وَعَلَىٰ وَٰلِدَيَّ وَأَنۡ أَعۡمَلَ صَٰلِحٗا تَرۡضَىٰهُ وَأَصۡلِحۡ لِي فِي ذُرِّيَّتِيٓۖ إِنِّي تُبۡتُ إِلَيۡكَ وَإِنِّي مِنَ ٱلۡمُسۡلِمِينَ﴾[الأحقاف: ۱۵] «تا هنگامی که به رشد برسد و به چهل سالگی در آید، گوید«پروردگارا! مرا توفیق ده تا شکر نعمتت را که بر من و پدر و مادرم ارزانی داشته‏ای به جا آورم و اعمال صالحی انجام دهم که تو را خشنود سازد و فرزندانم را صالح کن که من تسلیم شده‏ام و به سوی تو باز می‏گردم».

در این آیه پس از درخواست توفیق در سپاسگزاری نعمت خدا، از او می‏خواهد انجام «عمل صالحی» برای او فراهم کند، منظور این است که شکرگزاری تنها با زبان بسنده نیست.

از جمله وسیله‏های شکرگزاری با اندام آن است که در این حدیث‌ها آمده است: «كلُّ ابن أدم یُصبح و عَلی كلِّ سلامی صدقة»:«هر آدمی در حالی روز نو را آغاز می‌کند که هر سلام و درودی که بر من فرستاده، صدقه‏یی برایش محسوب شده است». [۲۳۱]اما سؤالی که به نظر می‏رسد این است که شکر سیصد و شصت مفصل بدن را چگونه ادا کند؟ این حدیث در پاسخ به ما کمک می‏کند: «كلُّ تحمیدةٍ صدقةٌ، و كلُّ تهلیلةٍ صدقةٌ، و أمر بالمعروف صدقةٌ، و إماطةُ الأذی عن الطریقِ صدقةٌ»:«هر حمدی صدقه‏یی است، هر لا إله إلا الله گفتنی صدقه‏یی است، سفارش به کار نیک و برداشتن موجب آزار و اذیت از راه صدقه است».

کارهایی که صدقه به شمار می‏آیند زیادند، ابن رجب در شرحش بر اربعین نووی مواردی از آن را گرد آورده است، مانند: «صدقه های جسمی، صدقه‏های مالی، مهارت در یاد دادن حرفه‏ایی یا نوآوری، فهماندن، آموزش، زمان، مقام وموقعیت...».

ذوالقرنین به گروهی از مردمان ناآگاه صنعت سدسازی آموخت تا آن‌ها را از شر و خطر دشمنان‌شان نگه دارد.

کسانی که آشنا و ماهر در کامپیوتر و علوم آن هستند تشریح آن برای مردم و زمانی که برای این کار می‏گذرانند، برای آن‌ها صدقه است، در نهایت قصد این است که انسان مسلمان با همه‏ی اندام‌های بدنش باید شکر خدا را به جا آورد، به هر نوع صدقه‏یی، و شکرگزاری یک روز کسی را از شکرگزاری روز دیگر بی‏نیاز نمی‏کند.

[۲۳۱] صحیح است: به روایت مسلم (٧۲۰) بخش صلاة المسافرین و قصرها، باب استحباب صلاة الضحی و أن أقلها رکعتان.