کردارهای قلب - ترجمه اعمال القلوب

فایده‏های توکل

۱- با توکل بر خدا پیروزی بر دشمنان تحقق می‌یابد: ﴿وَقَالُواْ حَسۡبُنَا ٱللَّهُ وَنِعۡمَ ٱلۡوَكِيلُ١٧٣ فَٱنقَلَبُواْ بِنِعۡمَةٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَفَضۡلٖ لَّمۡ يَمۡسَسۡهُمۡ سُوٓءٞ وَٱتَّبَعُواْ رِضۡوَٰنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ ذُو فَضۡلٍ عَظِيمٍ١٧٤﴾[آل عمران: ۱٧۳-۱٧۴]﴾«و گفتند: خدا ما را بسنده و بهترین حامی است، آنان با نعمت و فضل خدا بازگشتند، و هیچ آسیبی به آن‌ها نرسید و پیرو رضای خدا شدند که خداوند بخشنده بزرگی است»، ﴿وَلَمَّا رَءَا ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ٱلۡأَحۡزَابَ قَالُواْ هَٰذَا مَا وَعَدَنَا ٱللَّهُ وَرَسُولُهُۥ وَصَدَقَ ٱللَّهُ وَرَسُولُهُۥۚ وَمَا زَادَهُمۡ إِلَّآ إِيمَٰنٗا وَتَسۡلِيمٗا٢٢﴾[الأحزاب: ۲۲] «مؤمنان با دیدن احزاب گفتند: «این همان است که خدا و رسولش به ما وعده داده‏اند وگفته خدا و رسولش راست بود» و این امر جز بر ایمان و تسلیم‌شان نیفزود».

۲- با توکل بر خدا زیان و آفات و مصیبت‌ها برطرف می‌شود، روزی و منافع درمان از بیماری فراهم می‏آید.

۳- توکل بر خدا سبب قوت و سرزندگی دل است.

۴- توکل موجب پیشگیری از شکست‌های روحی- روانی می‏شود.

۵- انسان را از خودکشی و رفتارهای دیگر که از افراد بی‏توکل سر می‏زند، دور می‏کند، آن‌هایی که ناامید و دچار شکست و سرخوردگی شده‏اند و به نظر خود در دنیا جایی برای‌شان نمانده است، توکل باعث دوری از چنین اشخاصی می‏شود.

۶- توکل موجب نگهداری جان، مال، فرزند و خانواده می‏شود: ﴿قَالَ ٱللَّهُ عَلَىٰ مَا نَقُولُ وَكِيلٞ﴾[يوسف: ۶۶] «گفت: خداوند ناظرگفتار ماست.» گفته‏ی یعقوب است به فرزندانش، و در ادامه گفت: ﴿إِنِ ٱلۡحُكۡمُ إِلَّا لِلَّهِۖ عَلَيۡهِ تَوَكَّلۡتُۖ وَعَلَيۡهِ فَلۡيَتَوَكَّلِ ٱلۡمُتَوَكِّلُونَ﴾[يوسف: ۶٧] «حکم تنها از آن خداست بر او توکل کردم و متوکلان باید بر او توکل کنند».

در جایی دیگر از قرآن آمده است: ﴿إِنَّمَا ٱلنَّجۡوَىٰ مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ لِيَحۡزُنَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَلَيۡسَ بِضَآرِّهِمۡ شَيۡ‍ًٔا إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ وَعَلَى ٱللَّهِ فَلۡيَتَوَكَّلِ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ١٠﴾[المجادلة: ۱۰] «نجوا مسلماً کار شیطان است که می‏خواهد مؤمنان را محزون کند ولی جز به اذن خدا نمی‏تواند ضرری به آن‌ها برساند، بنابراین مؤمنان باید تنها بر خدا توکل کنند».

انسان هنگامی که از خانه بیرون می‏رود، می‏گوید: «بسم الله توكلت علی الله»فرشته‏یی به او می‏گوید: «هدایت می‏شوی، از بلا دور می‌مانی و از هر گونه بدی و شر نجات می‏یابی». [۳۱۶]

٧- توکل بر خدا اراده و شور و شوق به کار را در انسان ایجاد می‏کند، زیرا راهی برای فراهم کردن اسباب شرعی برایش گشوده می‌شود. آدمی وقتی فهم درستی از توکل داشته باشد با جان و دل به دنبال کار می‏رود و سبب‌های روزی و رستگاری خود را فراهم می‏کند. این باعث تشویق به امید تولید، نتیجه‏گیری و بهره‏مندی می‌شود.

۸- توکل روح معنویت را بالا می‏برد، گرچه مصیبت‌ها و سختی‌ها دامنگیرش شود: «آنان که مردم به آن‌ها گفتند گروهی برای جنگ با شما گرد آمده اند، از آن‌ها بترسید»؛ مسلمانان برخی کشته شده بودند و برخی زخمی، که مصیبت سخت‏تری برای‌شان پیش آمد، به آن‌ها خبر دادند که مشرکان علیه ایشان گرد آمده‏اند تا دوباره بر آن‌ها حمله کنند: ﴿فَزَادَهُمۡ إِيمَٰنٗا وَقَالُواْ حَسۡبُنَا ٱللَّهُ وَنِعۡمَ ٱلۡوَكِيلُ١٧٣ فَٱنقَلَبُواْ بِنِعۡمَةٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَفَضۡلٖ لَّمۡ يَمۡسَسۡهُمۡ سُوٓءٞ﴾[آل عمران: ۱٧۳-۱٧۴] «ایمان‌شان زیادتر شد و گفتند: خدا ما را بسنده و بهترین حامی است، آنان به نعمت خدا بازگشتند و هیچ آسیبی به آن‌ها نرسید».

٩- توکل بر خدا روزی انسان را تأمین می‏کند، همان طور که روزی پرندگان را می‏رساند، پیشتر در این باره صحبت شد.

۱۰- توکل بر خدا در هر کاری نتیجه را محقق می‏کند، مثلاً دانشجو موفقیت در درس‌ها و تحصیلش، بازرگان سود، کارمند شغل و منصب مناسبی می‏خواهد، و توکل در این راه آن‌ها را یاری می‏کند.

۱۱- هرکس به خدا توکل داشته باشد، همراهی خدا با او را احساس می‌کند، در می‏یابد که خدا با اوست، کمکش می‌کند، نیازهایش را برآورده می‏کند، محافظ و نگهدارش است.

۱۲- توکل دوستی و محبت پروردگار را برای بنده به ارمغان می‏آورد، بنده نیز در نتیجه‏ی توکل محبت و مهر پروردگار به دلش می‌نشیند، زیرا آثار آن را به چشم می‏بیند، و می‏داند خداوند چگونه بر مبنای نیت و توکلش هر چه خواسته به او داده است.

۱۳- هرکس توکل را در عمل محقق سازد، بدون حساب و عذاب به بهشت می‏رسد، که این خود چنانکه در حدیث هفتاد هزار نفر آمده، بزرگترین میوه‏های توکل است. [۳۱٧]

۱۴- توکل بر خدا سراپا عزت و دولتمندی است.

[۳۱۶] صحیح است: ابوداود (۵۰٩۵) بخش الأدب، باب ما یقول إذا خرج من بیته، ترمذی (۳۴۲۶) بخش الدعوات، باب ما جاء فی ما یقول إذا خرج من بیته، روایت کرده‏اند. ترمذی گفت: حدیث نیک و درستی است. ابن ماجه (۳۸۸۶) بخش الدعاء باب ما یدعو به الرجل إذا خرج من بیته، آورده است. البانی در صحیح الجامع (۴٩٩) آن را صحیح دانسته است. [۳۱٧] پیشتر سند آن ذکرشد.