کردارهای قلب - ترجمه اعمال القلوب

فرق مقام و حال

جایگاه سوم از مقامات کارهای مربوط به دل امیدواری است. این مقام بر پایداری و دوام دلالت می‏کند، زیرا اگر چیزی زودگذر بود حال نامیده می‏شد، نه مقام.

برای تبیین بیشتر فرق میان مقام و حال یک نمونه می‏آوریم، کارهای دل شایسته است مقام باشد نه حالاتی گذرا.

بنابراین نه خوف مطلوب، نه امیدواری مطلوب، نه حیای مطلوب، نه اخلاص و نه توکل مطلوب هیچکدام گذرا نیست.

لاجرم بایستی مقامات باشد، و این می‌تواند یادآوری ارزشمندی باشد برای کسی که خواستار کارهای دل است و درآن می‌اندیشد.

مثال: یک نوع رنگ زردی هست مانند زردی طلا، و نوعی که زود کنار می‏رود مانند زردی ناشی از خوف و نگرانی، دیگر نوع آن است که میانه‏ی این دو است، مانند زردی ناشی از بیماری. با توضیخ بیشتر می‌توان گفت زردی همیشگی مانند رنگ طلا، زردی دیگری که زود کنار می‏رود و در لحظه‏هایی پیش می‏آید، با رفتن نگرانی و ترس می‏رود، آن دیگری چند روزی ممکن است بماند مانند زردی بیماری.

اکنون وقتی از امور دل سخن می‏گوییم منظور چیزهایی است که همیشه در دل هست، مقامات همیشگی و پایداری که در دل وجود دارد، امیدواری، خوف و حیا و اخلاص در دل هست. و مردم حالت‌هایی پیدا می‏کنند که با وجود ضعف گاهی به درازا می‏کشد، گاهی زودگذر است، که البته مقامات نیست. آن چه از انسان مسلمان انتظار می‏رود، آن است که وقتی خود را بر چنین کارهای ایمانی بار می‏آورد، در آن پایدار و بر آن استوار باشد، و این اعمال در او همیشگی باشد نه حالی زودگذر و دگرگون شونده.