کردارهای قلب - ترجمه اعمال القلوب

جایگاه ورع

انسان هر اندازه ازورع برخوردار باشد وهر چه به درجه‏ی بالایی از آن رسیده باشد، روز رستخیز سبکبارتر و در هنگام گذر از صراط سریعتر خواهد بود. ملاک تفاوت در آنجا بر اساس درجه‏های ورع است، یعنی خودداری از زشتی‌ها به خاطر پاکسازی نفس و انجام دادن هر چه بیشتر کارها و رفتارهای نیک وایمان ناب و همین طور دوری گزیدن از حدود خداوند. نزدیک شدن به حدود خدا چه بسا انسان را به آن می‌کشاند که آن را زیر پا بگذارد، لذا همیشه باید هوشیار باشد: ﴿تِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِ فَلَا تَقۡرَبُوهَاۗ﴾[البقرة: ۱۸٧] «این مرزهای الهی است به آن نزدیک نشوید»، ﴿تِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِ فَلَا تَعۡتَدُوهَاۚ﴾[البقرة: ۲۲٩] «این حدود خداست از آن تجاوز نکنید.» گاهی منظور از حدود، اواخر امور حلال است که از نزدیک شدن به آن نهی شده، و ازجهت دیگر گاهی اوایل امور حرام منظور است، لذا انسان نباید از محدوده‏ی آن چه خدا مباح کرده، بگذرد وبه آن چه حرام گردانده، نزدیک شود. ورع انسان را از نزدیکی به این موارد و تجاوز از آن رها می‏کند. گذشتن از حدود حلال ممکن است او را به حوزه‌ی حرام بکشاند.

آدمی باید بپرهیزد از اموری که پرداختن به آن منجر به افتادن به ورطه‏ی هلاکت می‏شود. چه مربوط به نگاه کردن باشد، یا گوش دادن، یا بوییدن، سخن گفتن یا مربوط به شهوت باشد، یا هر کار دیگر.

پیامبر ج ورع را به ما یاد داده است: «گناه آن است که در سینه نقش بسته است هر چند مردم درباره‌ی آن نظر مساعد داشته باشند». [۴۵۵]

پیامبر همچنین فرمود: «إنَّكَ لَن تدَع شیئاً لله إلا بَدَّلك الله بِه ما هو خیرٌ لك منه»:«شما هر چیزی را که به خاطر خدا رها کنید، خداوند بهتر از آن را نصیبتان می‏گرداند». [۴۵۶]

ازعبدالله بن عمر نقل است که پیامبر ج فرمود: «أربعٌ إذا كنّ فیك فلا علیك مافاتك من الدُّنیا: حفظُ أمانةٍ و صدقُ حدیث، و حسنُ خلیقةٍ وعفةٌ فی طعمة»:«چهار خصلت هست که اگرآن را داشته باشید، هر چه از دنیا از دست داده‏اید، نقضی برایتان ایجاد نمی‏کند: امانتداری، راستگویی، نیک رفتاری و کنترل شکم». [۴۵٧]

در حدیث نغز و پرمعنای دیگر آمده است: «الحلال بینٌ والحرام بیّنٌ و بینهما امورٌ مشتبهات لایعلمها كثیر من الناس»:«هم حلال مشخص است و هم حرام، و امور مشتبهی میان‌شان هست که بسیاری از مردم از آن بی‏اطلاعند.» در روایت دیگری آمده است: «همانندی‌هایی بین‌شان هست که بسیاری از مردم آن را نمی‏دانند، هرکس از آن همانندها بپرهیزد دین و حیثیتش را محفوظ داشته است، و هرکس در همانندها بیفتد، مانند شبانی که در اطراف حریم ممنوعی بگردد، هر لحظه امکان دارد، در آن بیفتد، بدانید که هر پادشاهی حریمی دارد، و بدانید که حریم خدا در زمین محارمش است، آگاه باشید که در کالبد شما تکه گوشتی هست که اگر صلاح یابد، تمام تن به صلاح می‏گراید، و اگرتباه شود تمام بدن تباه می‏شود، هان که آن قلب است». [۴۵۸]

[۴۵۵] صحیح است: دارمی (۲۵۳۳) بخش البیوع، باب دع ما یریبک الی ما لایریبک، و احمد در مسند (۱٧۵۴۵) روایت کرده‏اند. البانی در صحیح الجامع به شماره‏ی (۲۸۸۰) آن را صحیح دانسته است. [۴۵۶] صحیح است: احمد در مسند (۵/۳۶۳) به شماره‏ی (۲۲۵۶۵)، شهاب قضاعی در مسندش (۲/۱٧٩) به شماره‏ی (۱۱۳۸) و هیثمی در مجمع الزوائد آورده‏اند. [۴۵٧] احمد در مسند (۲/۱٧٧) به شماره‏ی (۶۶۵۲)، خرائطی در مکارم الاخلاق (۱/۴۶) به شماره ی (۱۱٩) و هیثمی در مجمع الزوائد (۱۰/۲٩۵) روایت کرده‏اند. هیثمی گفته است: به نقل از احمد و طبرانی با اسناد نیکو. [۴۵۸] صحیح است: بخاری (۱۴) بخش الایمان، باب فضل من استبرأ لدینه، و مسلم (۱۵٩٩) بخش المساقاة، باب أخذ الحلال و ترک الشبهات، روایت کرده‏اند.