کردارهای قلب - ترجمه اعمال القلوب

شکرگزاری با زبان

زبان انسان از آن چه در دل دارد، خبر می‏دهد. وقتی دل سرشار از شکر خدا می‏شود، زبان با حمد و ستایش او آن را ابراز می‏دارد. به حمد و ستایش و شکرگزاری موجود در دعای پیامبر بنگرید:

۱- پیامبر ج هنگامی که از خواب بیدار می‏شد، می‏فرمود: «الحمد لله الذی أحیانا بعدما أماتنا و إلیه النشور»:«سپاس خدایی را که ما را پس از اینکه میراند، زنده کرد و بازگشت به سوی اوست». [۲۲۲]«الحمد لله الذی عافانی فی جسدی و ردّ علیّ روحی و أذن لی بذكرهِ»:«سپاس خدا را که سلامتی جسمی به من عطا کرد، روحم را به من برگرداند و به من اجازه داد او را یاد کنم». [۲۲۳]

۲- وقتی به بستر خواب می‏رفت می‏فرمود: «الحمدُ لله أطعمنا و سَقانا و آواناكم ممن لا كافی لهُ و لامُؤوی»:«سپاس خدای را که به ما غذا داد و آب نوشاند و ما را پناه داد، چه بسیارند کسانی که نه غذای کافی دارند و نه پناه دهند». [۲۲۴]

۳- او که در طلب مغفرت سرمشق همگان بود، به نعمت خداوند و کوتاهی خود در شکرگزاری معترف بود: «أبوءُلك بِنعمتك عَلَیَّ و أبوءُ بِذنبی»:«به نعمت تو بر خود و نیز به گناهانم معترفم». [۲۲۵]

۴- در دعاها همیشه دعا را با ستایش او و تمجید از او به آن چه شایسته‏ی آن است، آغاز می‏کرد.

۵- در هر خطبه، ازدواج یا هر کار مهمی خداوند را ستایش و تمجید می‏کرد.

۶- در دعای استفتاح، سوره‏ی فاتحه، ایستادن پس از رکوع، ذکرهای پس از سلام نماز، در همه‏ی این دعا و ذکرها حمد و ستایش هست، همین طور در دعاهای شب‏زنده‏داری: «اللهم لك الحمدُ أنتَ نُوُر السمواتِ و الأرض و مَن فیهنّ» [۲۲۶]و «الله اكبر كبیراً و الحمدلله كثیراً و سبحان الله بكرة و أصیلاً». [۲۲٧]

او وقتی چیزی می‏خورد یا می‏نوشید یا درباره چیزی از او می‏پرسیدند یا سفر می‏کرد یا عطسه می‏کرد، در همه‏ی این موارد خدا را شکر می‏کرد.

٧- او در هر لحظه و هر ساعتی از شب و روز خدا را ستایش می‏کرد، حمد می‏کرد و «هر ستایشی برایش صدقه‏یی بود». [۲۲۸]

از حضرت عایشهلنقل است که شبی به طور اتفاقی متوجه شد که پیامبر ج در دل شب ایستاده و عبادت می‏کند و این دعا را از او شنید: «اللهم إنی أعوذ بِرضاك مِن سُخطك، و بِمعافاتِك مِن عقوبتك، و بِك منك لا أحصی ثناءً علیك أنت كما أثنیتَ علی نفسك»:«خدایا از خشم و نارضایی تو به خشنودیت، از کیفرت به بخششت و از تو به خودت پناه می‏برم، ستایشی ندانم که شایسته‏ی تو باشد، تو چنانی که خودت ستوده‏ای». [۲۲٩]

او به معاذ گفت: «یا معاذ إنی أحبُّك فَلاتَدع أن تَقولَ دبرَ كلِّ صلاةٍ اللهم أعنی علی ذِكرك و شَكرك و حسن عبادتك»:«ای معاذ من تو را دوست دارم، سفارش می‏کنم پس از هر نمازی بگویی خدایا مرا بر ذکر خودت، شکرگزاری تو و عبادت تو به طور احسن کمک کن». [۲۳۰]

[۲۲۲] صحیح است، به روایت بخاری (٧۲٩۴) بخش توحید، باب السؤال بأسماء الله تعالی و الاستعاذة بها. [۲۲۳] درجه‏ی حدیث حسن است: به روایت ابوداود (۵۰۵۰) بخش الأدب باب مایقال عندالنوم، ترمذی (۳۴۰۱) بخش الدعوات، ابن ماجه (۳۸٧۴) بخش الدعاء، باب مایدعو إذا أوی إلی فراشه، و احمد در مسند (٧٧۵۲)، همه‏ی آنها از حدیث ابوهریرهسنقل کرده‏اند. ألبانی در صحیح الجامع(٧۱۶) آن را حدیث، درجه ی حسن دانسته است. [۲۲۴] صحیح است: به روایت مسلم (۲٧۱۵) بخش الذکر و الدعاء، باب مایقول عندالنوم. [۲۲۵] صحیح است: به روایت بخاری (۶۳۰۶) بخش الدعوات، باب أفضل الاستغفار. [۲۲۶] صحیح است: به روایت بخاری (۱۱۲۰) بخش الجمعة، باب التهجد باللیل، و مسلم (٧۶٩) بخش صلاة المسافرین و قصرها، باب الدعاء فی صلاة اللیل و قیامه. [۲۲٧] صحیح است: به روایت مسلم (۲۶٩۶) بخش الذکر، باب فضل التهلیل و التسبیح و الدعاء. [۲۲۸] صحیح است: به روایت مسلم (٧۲۰) بخش صلاة المسافرین و قصرها، باب استحباب صلاة الضحی و أن أقلها رکعتان. [۲۲٩] صحیح است: به روایت مسلم (۴۸۶) بخش الصلاة، باب مایقال فی الرکوع و السجود. [۲۳۰] صحیح است: به روایت ابوداود (۱۵۲۲) بخش الصلاة، باب فی الاستغفار، و نسائی (۱۳۰۳) بخش السهو، و احمد در مسند (۲۱۶۱۴) ألبانی در صحیح الجامع (٧٩۶٩) آن را صحیح دانسته است.