کردارهای قلب - ترجمه اعمال القلوب

بر بال تقوی

تقوی زیباترین و بهترین لباس و آرایشی است که انسان خود را با آن می‏آراید: ﴿يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ قَدۡ أَنزَلۡنَا عَلَيۡكُمۡ لِبَاسٗا يُوَٰرِي سَوۡءَٰتِكُمۡ وَرِيشٗاۖ وَلِبَاسُ ٱلتَّقۡوَىٰ ذَٰلِكَ خَيۡرٞ﴾[الأعراف: ۲۶] «ای فرزندان آدم لباسی برای شما فرو فرستادم که برایتان زینت است و شرمگاهتان را می‏پوشاند و لباس تقوا بهتر است.» خداوند منت بر سرشان نهاده و این نعمت را به آن‌ها داده است.

طبق قاعده اشاره به چیزی در ضمن ابراز منت افاده‏ی مباح بودن می‏کند، مثلاً ﴿ لِتَأۡكُلُواْ مِنۡهُ لَحۡمٗا طَرِيّٗا وَتَسۡتَخۡرِجُواْ مِنۡهُ حِلۡيَةٗ تَلۡبَسُونَهَا﴾[النحل: ۱۴] «تا از آن گوشت تازه خوراکتان شود و زینتی را برای آرایش خود استخراج کنید.» مادام که آمدنش در مقام منت باشد، به معنای مباح بودن آن است، چون خداوند به خاطر چیزی که بر بندگانش حرام کرده، بر آن‌ها منت نمی‏نهد، بلکه او به خاطر آن چه حلال گردانده، منت بر آن‌ها گذاشته است: ﴿يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ قَدۡ أَنزَلۡنَا عَلَيۡكُمۡ لِبَاسٗا يُوَٰرِي سَوۡءَٰتِكُمۡ وَرِيشٗا﴾[الأعراف: ۲۶] «ای فرزندان آدم لباسی برای شما فرو فرستادم که برایتان زینت است و شرمگاهتان را می‏پوشاند.» در عین حال چیز دیگری که مهمتر است، برای آن‌ها یادآوری کرده است به لباس معنوی غیر از لباسی که لمس می‏شود و محسوس و البته گرانقدرتر و والا تر است، اشاره کرده است: «لباس تقوا بهتر است». لباس که عورتهای بدن را می‏پوشاند، لباس اصلی است و «ریشاً» یعنی آن چه مایه‏ی تجمل، زیبایی و آراستگی است، وقتی انسان را به چیز که ظاهرش را با آن بپوشاند، آگاه کرد، در گام بعدی آن‌ها را از چیزی خبردار کرد که باطن و درون‌شان را با آن بپوشانند، و چون آن مایه‏ی زینت و آرایش ظاهر است، به آن‌ها باز نمود، آن‌ها را از آن چه مایه‏ی زینت و آرایش درون و باطن است، آگاه ساخت.

إذا المرءُ لم یلبس ثیاباً مِن التقی
تقلّب عریاناً و إن كان كاسیاً
و خیرُ لباس المرءِ طاعةُ رَبِّه
و لاخیرَ فیمن كان لله عاصیاً

اگر آدمی پوششی از تقوا نداشته باشد، مانند این است که عریان بگردد در حالی که لباس به تن دارد.

بهترین لباس برای انسان لباسی از طاعت پروردگار است و آن کس که از پروردگار خود عصیان می‏کند هیچ بهره‏یی نخواهد برد.

لباس تقوی یعنی کردار نیک، شرمگینی، سیمای نیک، دانش و عمل صالح. گاهی بعضی از مردم فکر می‏کنند لباس تقوی جامه‏یی است که زبر و زمخت باشد...! این دیدگاه بی‏گمان نادرست است. انسان باید چیزی بپوشد که در دسترسش باشد و البته تواضع و میانه‏روی را از یاد نبرد. هرکس به خاطر خدا در آرایش و پوشش خود تواضع داشته باشد، خداوند روز قیامت جامه‏های زینتی بی‏نظیر و زیبارویان درشت چشم را نصیبش می‏کند. [۴۲۶]

به علاوه تقوی بهترین توشه‏ی راه است، ﴿وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَيۡرَ ٱلزَّادِ ٱلتَّقۡوَىٰۖ وَٱتَّقُونِ يَٰٓأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ﴾[البقرة: ۱٩٧] «زاد و توشه تهیه کنید که بهترین توشه پرهیزگاری است. ای خردمندان از من بترسید». وقتی خداوند بندگانش را به آماده شدن برای سفر امر فرمود، چنان نسبت به آنان مهربان و دلسوز است که دستور داده، آن چه برای‌شان مفید است، با خود ببرند، نخست که مجهز، به سفر بروند، و این یک مسأله‏ی دنیوی است، در سفر خطرهای زیادی هست. انسان با مشکلات و تنگناهایی روبه‏رو می‏شود که چه بسا مجبور شود، دست خود را به سوی مردم دراز کند- که مکروه است- او آن‌ها را سفارش کرده که چیزی با خود ببرند که برای همیشه حتی در دنیا نیز مفید باشد و گفت بهترین توشه تقوی است. تقوای من پیشه کنید ای صاحب خردان! این توشه در آخرت نیز مفید است.

علت فرود آمدن این آیه این است که اهالی یمن به سفر حج می‏رفتند و توشه‏یی با خود نمی‏بردند، می‏گفتند ما به خدا توکل کرده‏ایم، او غذا و مایحتاج به ما می‏دهد، و با این کار باعث ایجاد زحمت و سنگینی برای مردم می‏شدند و دست کمک به سوی آن‌ها دراز می‏کردند. به دنبال این قضیه این آیه فرود آمد. [۴۲٧]

[۴۲۶] روایت نیکی است: ترمذی (۲۴۸۱) بخش صفة القیامة و الرقائق و الورع آورده وگفته است: حدیث نیکویی است؛ نیز احمد، مسند (۱۵۲۰۴) البانی در صحیح الجامع به شماره‏ی (۶۱۴۵) آن را نیکو دانسته است. [۴۲٧] صحیح است: بخاری (۱۵۲۳) بخش الحج، باب قوله الله تعالی ﴿وَٱتَّقُونِ يَٰٓأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ﴾روایت کرده است.