کردارهای قلب - ترجمه اعمال القلوب

انواع خشنودی از سرنوشت

شیخ الاسلام ابن تیمیه (/) می‏گوید: «خشنودی از قضا و سرنوشت سه نوع است:

۱- خشنودی از طاعت و عبادت: اظهار خرسندی از عبادت‌ها چه حکمی دارد؟ خرسندی از اظهار رضایت‏مندی از عمل دینی خود طاعت و عبادت است.

۲- خشنودی از مصیبت‌ها: این همان است که سفارش شده است، یا مستحب است و یا واجب، واجبش آن است که همپایه‏یی شکیبایی و همان درجه‏ی اول خشنودی است.

اما درجه‏ی بالاتر خشنودی در هنگام مصیبت – جنان که گفتیم- آن است که با آرامش و اطمینان کامل درونی همراه است: این درجه صعب الوصول است، جز شمار اندکی از انسان‌ها به آن نمی‏رسند. خداوند بنا به مهربانی و لطف خود آن را واجب نکرده، چون توانایی آن را ندارند». [۱۶۶]

۳- خشنودی از مصیبت: تن دادن و رضایت از کفر، هرزگی و نافرمانی چه حکمی دارد؟ وقتی کسی ناپاکی را در خانواده‏ی خود می‏بیند و حال آنکه خرسند است و آن را انکار نمی‏کند. مثلاً از اینکه دخترش بی‏بند و بار است... با پسرهای جوان صحبت می‏کند... با پسر جوان بیرون می‏رود... خرسند است... یا همسرش بدون حجاب بیرون می‏رود... واو شکایتی ندارد. در خانه پسرهای جوان را با کنیزان می‏بیند... باز اعتراض نمی‏کند، ناخرسندی نمی‏کند.... این خود نافرمانی است... خرسندی از گناه و نافرمانی حرام است... این کار خود نوعی نافرمانی است... خرسندی از کفر، کفر است.

پس اظهار خرسندی از گناه و نافرمانی چه حکمی دارد؟ روا نیست، حتی انسان دستور یافته از نافرمانی و گناه بیزار و گریزان باشد. خداوند فساد را دوست ندارد ، کفر را برای بندگانش نمی‏پسندد، تجاوزگران را دوست ندارد، با ستم و ستمکاران دشمن است...

این کوتاه توضیحی بود برای مبحث درجه‏های خرسندی و انواع آن. اکنون به نتیجه‏های آن بپردازیم.

[۱۶۶] ن. ک. مجموع الفتاوی از شیخ الاسلام ابن تیمیه (۱۰/۴۸۲).