پژوهشی دربارة امامان اهل سنت امام ابوحنیفه، امام مالک، امام شافعی، امام احمد

فهرست کتاب

درس خواندن شافعی جوان در خدمت امام مالک

درس خواندن شافعی جوان در خدمت امام مالک

امام مالک به وساطت فرماندار مکه پذیرفت که به شافعی جوان درس بدهد، در آغاز امام مالک از فرماندار [۶۷]، خشمگین می‌شود و می‌گوید: «سبحان ‌الله تعلیم و تعلم حدیث رسول ‌اللهصرا هم در مسیر قرطاس بازی خویش قرار داده‌اند!» شافعی دید رعب و هراس به گونه‌ای فرماندار را فراگرفته‌ که قادر به توضیح مطلب نیست و ناچار خود چند قدم جلوتر رفت و (ضمن تقدیم معرفی‌نامه و توصیه‌نامه استادش مسلم‌ بن خالد زنجی) به امام مالک گفت: «خدا خیر و نیکی را به تو عطا فرماید، من فرد قریشی و مطلبی هستم و وضع و حال من چنین است و چنان برای تعلم حدیث از مکه، مشتاقانه به محضر تو شتافته‌ام». امام مالک تحت تأثیر بیانات شیوا و رقت‌بار شافعی، یا توصیه‌نامه مفتی اعظم شهر مکه مسلم‌ بن خالد زنجی یا سیمای فراست‌آمیز شافعی، رنگ و لحن کلماتش به کلی تغییر کرد و در حالی که به پیشانی شافعی چشم دوخته بود (گویی خطوط اسرارآمیزی را درباره آینده این جوان بیست ساله مطلبی مطالعه می‌کرد) خطاب به او گفت: ای محمد کاملاً مواظب خود باش و از تمام گناهان پرهیز نما، و تقوا از خدا را پیشه خود کن، پایۀ بلندی از علم و فقاهت در انتظار توست، و در پاسخ تقاضایت نعم و کرامه با کمال احترام با درخواست تو موافقت می‌کنم، فردا به مسجد پیامبرصبیا [۶۸].

شافعی مدت هشت ماه در محضر امام مالک، سرگرم فراگرفتن تفسیر آیه‌ها و احادیث و استنباط احکام اسلامی می‌شود، و این مدت هر چند از لحاظ کمی، زمان زیادی نیست ولی از نظر کیفی و شور اشتیاق شافعی و حضور دایمی و تمام وقت او در محضر این استاد مهربان، به اندازه چندین سال جای استفاده و سبب فیض‌یابی او گردید و در همین مدت توانست از مقام یک مفتی که در مکه و در محضر مسلم‌ بن خالد زنجی به آن نایل آمده بود، به مقام مجتهد در فتوا در چهارچوب مذهب امام مالک، همطراز عبدالرحمن بن قاسم و عبدالرحمن وهب اصحاب امام مالک و هم پایۀ ابویوسف و محمد بن حسن درکوفه و بغداد، واصل گردد ... [۶۹].

روش مهم دیگری که اندکی بعد از دو روش ابوحنیفه و مالک پدید آمد روش امام شافعی است.

[۶۷] فرماندار مدینه که نامه فرماندار مکه را به امام مالک داد. [۶۸] تجزیه و تحلیل زندگانی امام شافعی، ص ۳۹ به نقل از الامام مالک، شکعه، ص ۱۰۰-۱۰۱ و الشافعی، ابوزهره، ص ۱۹-۲۰، زیرنویس، معجم الادباء، ج ۱۷، ص ۲۸۴، به نقل از الامام الشافعی، عبدالغنی، ص ۷۱. [۶۹] منبع مذکور، به نقل از امام شافعی، حسین محمد الرفاعی، ص ۹، مقدمه‌ام، ص ۸، الامام الشافعی، عبدالغنی، ص ۷۴.