محمد بن ادریس شافعی و اصول فقه
محمد بن ادریس الشافعی (۱۵۰-۲۴۰) مدتی در مکه نزد سفیان بن عیینه و مسلم بن خالد زنجی فقه آموخت و سپس به مدینه رفت و در خدمت مالک تلمذ کرد و بعد از وفات مالک به یمن رفت و سپس در سال ۱۹۵ به بغداد عزیمت کرد و همانجا بود تا درگذشت [۷۰].
شافعی در اثناء اقامت خود در عراق با محمد بن الحسن شاگرد ابوحنیفه آشنایی یافت و از او فقه را به روش عراقیین آموخت و بدین ترتیب علم اهل حدیث و اهل رأی هردو در او جمع شد. آنگاه در این طریقه تصرفاتی کرد و قواعدی به وجود آورد. روش او در فقه چنین است که: اصل در فتوا کتاب و سنت و اجماع و آثار و قیاس بر آنهاست و قیاس هم جز با علم به کتاب الله و اطلاع از اقاویل و سنن گذشتگان و اجماع ناس و اختلاف آنان میسر نیست.
از آثار مهم شافعی که اکنون در دست است رساله او در «اصول فقه» و رساله دیگر به نام «کتاب الام» [۷۱]می‌باشد. شافعی شاگردانی داشته است که طریقه او را در عراق و ایران و مصر پراکندند و قبول مذهب او در ایران تا درجه‌ای بود که در این کشور مدت‌ها هم‌شأن مذهب ابوحنیفه بوده است [۷۲].
[۷۰] امام شافعی از ۲۸ شوال سال ۱۹۸ تا ۲۹ رجب سال ۲۰۴ در مصر اقامت فرمود و در همانجا به رحلت ایزدی پیوست. [۷۱] در متن کتاب تاریخ ادبیات، کتاب الامام، ذکر شده است که صحیح نیست. [۷۲] تاریخ ادبیات ایران، جلد اول، ۷۸-۷۹.