سخن شافعی در خشم
در لطائف الحکمه آمده است که مردم، در خشم چهار قسمند: «یکی، زود در خشم شود و زود بیرون آید، و دوم، زود در خشم شود و دیر بیرون آید، سوم، دیر در خشم شود و دیر بیرون رود، چهارم دیر در خشم رود و زود بیرون آید. و قسم اول بهترین اقسام است که در خبر است که «الـمؤمن سریع الغضب سریع الرضا» [۵۳۰]شافعیس گوید: «من استضغب فلم یغضب فهو حمارٌ و من استرضی فلم یرض فهو شیطان [۵۳۱]» [۵۳۲].
تذکر: درباره فهم معنی خبر و سخن امام شافعی، دقتی لازم است؛ زیرا خداوند متعال در آیات متعددی ما را به صبر و تحمل دستور میدهد و عقل و تجربه نیز بر آن صحّه میگذارد و هدف انبیا و صلحا و مربیان، این است که به انسان تکاپو و تحمل و بردباری بیاموزند و جامعه را به استقامت و پایدار وادار کنند ولی مؤمن باید جهتگیری کند و در برابر آنچه که او را هدف باز میدارد و لذت معنویت و حیات معقول را از او میگیرد، واکنش انفعالی نشان دهد و به محض رفع مانع، شادی و رضایت را در خود احساس کند و این جهتگیری به موقع در زمانی که ارزشها به خطر میافتند و ضد ارزشها به میدان میآیند، ارزش ویژهای است که ایمان و زندگی شرافتمندانه او را تضمین میکند.
[۵۳۰] مؤمن زود خشمگین میشود و زود آرام میگردد (خشنود میشود). عین روایت متن در احیاء علوم الدین، ۲-۱۸۵ نیز مذکور است. [۵۳۱] هر کس را خشمگین کردند و خشمگین نشد درازگوش است (نادان) و هر کس را خشنود کردند خشنود نشد شیطان است. [۵۳۲] لطائف الحکمة، ۱۹۶، در احیاء علوم الدین، ۲-۱۸۵ نیز از قول شافعی آمده است.