آشنایی قاضی با محیط کار خود
مستحب است که قاضی دربارۀ حال علمای شهری که او را در آن قاضی ساختند، تحقیق کند و عدول و انسان‌های وارسته و عادل را بشناسد؛ مستحب است که قاضی اولاً در کار زندانیان سؤال نماید و علت حبس آنان را جویا شود، و اگر اعتراف به حق کند حکم او را امضاء نماید، و اگر بگوید که مرا به ستم زندانی کرده‌اند پس بر خصم و طرف او، اقامۀ دلیل و بیّنه است و بر او، سوگند خوردن [۶۳۳].
در مذاهب اسلامی برای متهم مادامی که جرمش به اثبات نرسیده است حرمت انسانی خاصی است چنانکه مستحب است که دادگاه وسیع و نیکو باشد به گونه‌ای که متهم و مردم از نظر تنگی یا گرمی یا سردی جا آزار نبینند و در معرض باد و غبار و دود و ... قرار نگیرند.
قاضی باید در حالت خشم و گرسنگی و تشنگی و بیماری دردناک و خوف و شادی زیاد و غلبۀ خواب و ملال و سنگینی وضو و آوردن غذایی که به آن علاقمند است حکم نکند. و مکروه است که خود به معامله و خرید و فروش بپردازد بلکه لازم است که وکیلی را انتخاب نماید و مردم، آن وکیل را نشناسند که نمایندۀ اوست و این مخصوص به خرید و فروش نیست بلکه اجازه و سایر معاملات نیز همین حکم را دارد، و هر که در مجلس او بی‌ادبی کند او را نهی نماید و اگر قبول نکند او را تهدید نماید و زجر و تعزیر کند [۶۳۴].
از سخنان فضل‌الله بن روزبهان درباره حکومت اسلامی به همین مقدار بسنده می‌کنیم.
[۶۳۳] منبع مذکور، ۱۴۴. [۶۳۴] منبع مذکور، ۱۴۵.