روش زندگی و برنامه کار قاضی در مذهب حنفی
در «هدایه» درباره آداب قاضی بعد از نصب در مذهب حنفی، گفته شده است که: کسی را که قاضی میکنند باید به دیوان قاضی پیش از خود نظر کند و آن خریطهایست که در آن سجلّهاست، و مراد از سجلّ کتاب حکم است، خواه آن بیاضها [۶۳۰]از بیتالمال باشد یا مال شاکیان یا مال قاضی. دیگر اینکه به حال زندانیان رسیدگی کند و هرکس که به حقی اعتراف کند آن را لازم بداند و آنکس که حقی را انکار کند قول او را نپذیرد مگر با اقامه برهان و دلیل. و اگر کسی دلیل و بینّهای نیاورد، در حکم او تعجیل نکند تا وضع روشن شود. و در امانتها و وقفهایی که در دست قاضی سابق بوده است نظر کند و حکمش بر م بنای اقامه بیّنه صادر شود و یا اینکه صاحب ید، به آن اعتراف کند و لازم است آن را به مقرٌ له برگرداند چون صاحب حقیقی آن چیز است. و از برای حکم در جایی ظاهر بنشیند تا جای او بر غربا پوشیده نگردد، و در مسجد نشیند و مسجد جامع، اولی است او اگر در خانه نشیند باکی نیست ... و حاضر نشود در هیچ دعوتی مگر دعوت عام. و دعوت خاصه آن است، که اگر صاحب دعوت بداند که قاضی حاضر نمیشود آن دعوت نکند. و بر جنازه حاضر شود و از مرض عیادت کند ... [۶۳۱].
[۶۳۰] بیاض: نوشته، دفترچه یادداشت. [۶۳۱] منبع مذکور، ۱۴۳.