توجه
بنابر آنچه گذشت از مسائل مشکل آیهی ﴿ٱلۡيَوۡمَ أَكۡمَلۡتُ لَكُمۡ دِينَكُمۡ﴾[المائدة: ۳]. میباشد؛ زیرا که این آیه در عرفه سال حجةالوداع نازل گشت و ظاهر آن کامل شدن تمام واجبات و احکام است که گروهی از صاحبنظران از جمله سدّی به این مطلب تصریح کردهاند، سدی گفته: «بعد از آن حلال و حرامی نازل نشد» با اینکه در خبر وارد است که آیهی ربا و قرض و کلاله پس از آن نازل شدهاند، ابن جریر در طرح اشکال چنین گفته: «بهتر است این آیه را تأویل کنیم به اینکه خداوند دین را کامل کرد به این صورت که بلدالحرام را مخصوص مسلمین گردانید و مشرکین را از آن دور ساخت تا اینکه مسلمین حج را به جای آورند بدون اینکه مشرکین با آنها مخالطت داشته باشند» سپس این مطلب را با روایتی تأیید کرده که از طریق ابن ابی طلحه از ابن عباس نقل کرده که گفت: مشرکین و مسلمین همگی با هم حج به جای میآوردند.
پس وقتی که سورهی براءه نازل شد مشرکین از کنار خانهی کعبه تبعید شدند و مسلمین حج نمودند در حالی که در بیتالحرام احدی از مشرکین با آنها مشارکت نکرد و بدین ترتیب نعمت خدا بر مسلمانها تمام شد که ﴿وَأَتۡمَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ نِعۡمَتِي﴾.