مسأله‌ی هفتم
و سنت است که پیش از قرائت استغاذه شود، خداوند متعال می‌فرماید:
﴿فَإِذَا قَرَأۡتَ ٱلۡقُرۡءَانَ فَٱسۡتَعِذۡ بِٱللَّهِ مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ ٱلرَّجِيمِ﴾[النحل: ۹۸].
«پس هرگاه قرآن خواندی پناه ببر به خدا از شیطان رجیم».
یعنی هر وقت بخواهی قرآن بخوانی.
عده‌ای قائل شده‌اند که: بعد از شروع به خواندن، استعاذه شود به دلیل ظاهر آیه، و بعضی استعاذه را واجب دانسته‌اند به خاطر ظهور امر در وجوب.
نووی گفته: «اگر بر جمعی گذشت و بر آنها سلام کرد و بار دیگر به قرائت قرآن مشغول شد، اگر استعاذه را تکرار کند خوب است» و گفته: «چگونگی استعاذه که مورد اختیار ماست چنین است: ﴿أعوذبِٱللَّهِ مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ ٱلرَّجِيمِ﴾، جماعتی از گذشتگان (السمیع العلیم) را نیز اضافه می‌کردند».
و از حمزه چنین رسیده: استعیذ و نستعیذ و استعذت، مؤلف کتاب الهدایه از علمای حنفی نیز همین را انتخاب کرده، چون با لفظ قرآن مطابق است.
و از حمیدبن قیس آمده: «أعوذ بالله القادر، من الشیطان الغادر».
و از ابوالسمال است: «أعوذ بالله القوی، من الشیطان الغوی».
و از عده‌ای رسیده: «أعوذ بالله العظیم من الشیطان الرجیم».
و جمعی گفته‌اند: «أعوذ بالله من الشیطان الرجیم، أن الله هو السمیع العلیم».
نحوه‌های دیگری هم گفته شده.
حلوانی [۹۷]در جامع خود گوید: استعاذه حدی ندارد که به آن اکتفا شود، هر کس بخواهد زیاد و هر کس بخواهد کم کند.
و در کتاب النشر ابن‌الجزری آمده: قول مختار نزد پیشوایان قرائت بلند خواندن آن است، و گفته‌اند: مطلقاً آهسته خوانده می‌شود، و بعضی گفته‌اند: جز در سوره الفاتحه آهسته باید خواند و گفته: در قول به بلند خواندن شرطی نیاورده‌اند، ولی ابوشامه شرطی را ذکر کرده که ضرورت دارد و آن اینکه در حضور شنونده باشد. وی افزوده: زیرا که جهر به استعاذه شعار قرائت است مانند بلند گفتن تلبیه و تکبیرهای نماز عید، و از قوائد این کار آن است که شنونده از همان اول به قرائت گوش می‌دهد و چیزی از او فوت نمی‌شود، ولی اگر تعوذ مخفیانه انجام گیرد؛ شنونده جز پس از گذشت مقداری از قرائت توجه نمی‌کند؛ و همین است فرق بین قرائت در نماز و غیر آن.
و گفته: متأخرین در منظور از مخفی نمودن استعاذه اختلاف کرده‌اند، جمهور بر آنند که مراد آهسته گفتن آن است؛ پس باید آن را تلفظ نمود به نحوی که خودش بشنود و برخی گفته‌اند: مقصود کتمان آن است که در دل بگوید.
و گفته: و اگر به قصد تمام کردن یا سخن دیگر گفتن ـ هرچند جواب سلام باشد ـ قرائت قرآن را قطع نماید و بعد دوباره بخواهد شروع کند استعاذه را باز بگوید، ولی اگر سخنی بگوید که مربوط به قرائت باشد تکرار لازم نیست. گفته: «و آیا استعاذه به طور کفائی سنت است یا بر فردفرد سنت است؟ که اگر عده‌ای با هم قرآن بخوانند، آیا یک نفر استعاذه بگوید کافی است ـ مانند بسم‌الله گفتن به هنگام غذا ـ خوردن یا نه؟ در این باره نصی ندیده‌ام، ولی ظاهراً قسم دوم درست باشد؛ زیرا که منظور آن است که قاری قرآن از شرّ شیطان به خداوند متمسک و پناهنده شود، بنابراین پناه بردن یک نفر کافی نیست».
[۹۷] ابوبكر احمد بن علی بغدادی، از قراء مشهور و متوفی سال: ۵۰۷ ﻫ نگا: معرفة القراء الکبار ۱/ ۴۰۶. [مصحح]