چند نکته
اول: اختلافی نیست که در معنی اول «اما» عاطفه نیست، ولی در مورد معنی دوم اختلاف شده، اکثر برآنند که عاطفه است، و عدهای ـ از جمله ابن مالک ـ آن را انکار کردهاند، به دلیل اینکه ملازم واو عاطفه است، و ابن عصفور بر این رأی ادعای اجماع کرده، وی گفته: بدین جهت در باب عطف آن را ذکر کردهاند که با حرف آن مصاحبت دارد و بعضی بر این نظر شدهاند که «اما» اسم را بر اسم دیگر عطف کرده، و واو اما را بر اما عطف نموده و این غریب است.
دوم: خواهد آمد که این معانی برای «أو» نیز هست، و فرق آن با «اما» این است که: کلام با اما از اول امر بر همان منظوری که برایش آمده مبتنی میشود، و لذا واجب است که تکرار گردد، ولی «او» کلام به طور قاطع شروع میشود، سپس ابهام یا غیر آن عارض میگردد، لذا تکرار هم نمیشود.
سوم: در فرمودهی خداوند: ﴿فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ ٱلۡبَشَرِ أَحَدٗا﴾[مریم: ۲۶]. از اقسام «اما» نیست، بلکه در اینجا دو کلمه است: «ان» شرطیه، و «ما» زایده.