أنی
اسمی است مشترک بین استفهام و شرط، در استفهام به معنی «کیف» میآید، مانند: ﴿أَنَّىٰ يُحۡيِۦ هَٰذِهِ ٱللَّهُ بَعۡدَ مَوۡتِهَاۖ﴾[البقرة: ۲۵۹]. ﴿أَنَّىٰ يُؤۡفَكُونَ﴾[التوبة: ۳۰]. و هم به معنی: «من این»، مانند: ﴿أَنَّىٰ لَكِ هَٰذَاۖ﴾[آلعمران: ۳۷]. یعنی: من این أتی هذا، یعنی: از کجا این را آورد.
در کتاب عروس الأفراح گفته شده: و فرق بین: «أین» و «من أین» آن است که این سؤال از جایی است که شیء در آن واقع شده، و من این سؤال از محلی است که از آن بروز کرده است و از اینگونه شمرده قرائت شاذی را در این باره: ﴿أَنَّا صَبَبۡنَا ٱلۡمَآءَ صَبّٗا﴾[عبس: ۲۵].
و نیز به معنی: «متی» میآید، و این سه معنی در فرموده خدای تعالی: ﴿فَأۡتُواْ حَرۡثَكُمۡ أَنَّىٰ شِئۡتُمۡ﴾[البقرة: ۲۲۳]. گفته شده است.
ابن جریر معنی اول را از یک طریق از ابن عباس آورده، و معنی دوم را از ربیع بن أنس آورده و آن را اختیار نموده، و معنی سوم را از ضحاک آورده، و قول چهارمی نیز از ابن عمر و بعضی دیگر نقل کرده که به معنی: «حیث شئتم» میباشد، و ابوحیان و دیگران اختیار کردهاند که در این آیه شرطیه است، جوابش حذف شده به جهت دلالت ماقبلش بر آن؛ زیرا که اگر استفهامیه بود به مابعدش اکتفا میکرد، چنانکه شأن استفهامیه است که به مابعدش اکتفا میکند، یعنی: کلامی باشد که سکوت بر آن نیک است چه اسم باشد و چه فعل.