خاتمه
السبع‌الطول: عده‌ای گفته‌اند اولشان سوره‌ی البقره و آخرشان سوره‌ی براءه می‌باشد. ولی حاکم و نسائی و غیر اینها از ابن عباس روایت کرده‌اند که گفت: السبع الطول: البقره، آل عمران، النساء، المائده، الأنعام و الاعراف و ... می‌باشد ـ که راوی گفته: نام هفتمین سوره را فراموش کردم ـ . و در روایت صحیحی از ابن ابی حاتم و غیر او از سعیدبن جبیر منقول است که هفتمین آنها سوره‌ی یونس است، نظیر همین روایت در نوع اول از ابن عباس گذشت، در روایت دیگری آمده که آن سوره‌ی کهف است.
و مئون: سوره‌های بعد از السبع الطول می‌باشند، و علت این تسمیه آن است که هر یک از این سوره‌ها یا چند آیه بیشتر و یا کمتر از صد آیه است.
والمثانی: سوره‌هایی هستند که بعد از مئین قرار گرفته‌اند؛ زیرا که با واقع شدن این سوره‌ها بعد از سوره‌های مئین آنها را تثنیه نموده است، ولی فرّاء گفته: مثانی سوره‌هایی است که از صد آیه کمتر داشته باشد، و علت تسمیه آنها به این نام این است که بیش از سوره‌های طوال و مئین تکرار شده‌اند و گفته می‌شود: علتش آن است که: امثال آنها با عبرت و خبر تثنیه شده است. نکزاوی این قول را روایت نموده است.
و مؤلف جمال‌القراء گفته: مثانی سوره‌هایی است که در آنها قصه‌ها تکرار و بازگو شده: گاهی بر تمام قرآن و سوره‌ی الفاتحه نیز مثانی اطلاق می‌گردد ـ چنانکه گذشت ـ .
والمفصل: نام سوره‌های کوتاه پس از مثانی است، این نامگذاری بدین جهت است که بین این سوره‌ها با بسم‌الله زیاد فاصله شده است. و گفته‌اند: برای اینکه منسوخ از آنها کمتر است لذا محکم نیز به آنها گفته می‌شود ـ چنانکه امام بخاری از سعیدبن جبیر روایت کرده که گفت ـ : سوره‌هایی که شما مفصل می‌خوانید همان محکم است.
و آخرین سوره‌ی مفصّل بدون اختلاف: سوره‌ی الناس است، ولی درباره‌ی اولین سوره‌ی آن دوازده قول است.
۱- سوره‌ی ق، به دلیل روایت اوس که کمی قبل گذشت.
۲- الحجرات، نووی این قول را صحیح دانسته.
۳- القتال: ماوردی این قول را به اکثر نسبت داده است.
۴- الجاثیه: که قاضی عیاض حکایت کرده است.
۵- الصافات
۶- الصف
۷- تبارک، این سه قول را ابن ابی الصیف یمنی [۷۸]در نکته‌هایی که بر التنبیه نگاشته، حکایت کرده است.
۸- الفتح: الکمال الذماری در کتاب شرح التنبیه حکایت کرده است.
۹- الرحمن: ابن السید در امالی خود که بر موطأ نگاشته، این قول را حکایت کرده است.
۱۰- الإنسان
۱۱- سبح: ابن الفرکاح [۷۹]در تعلیق خود از مرزوقی حکایت کرده است.
۱۲- الضحی: خطابی این قول را حکایت کرده و وجهش این است که قاری قرآن بین این سوره‌ها با تکبیر گفتن فاصله می‌اندازد، و عبارت راغب در مفردات چنین است: المفصّل یک هفتم از آخر قرآن است.
[۷۸] محمد بن اسماعیل، فقیه شافعی و از اهل یمن، به علم حدیث دسترسی داشت و به سال: ۶۰۹ هـ وفات نمود. نگا: طبقات الشافعیة ۵/ ۱۹. [مصحح] [۷۹] عبدالرحمن بن ابراهیم، امامی مدقق و فقیه از اهالی شام که فقه را نزد شیخ الإسلام عز بن عبدالسلام فرا گرفت، متوفای سال: ۶۹۰ ﻫ. نگا: طبقات الشافعیة ۵/ ۶۰. [مصحح]