رُب
حرف است، و در معنی آن هشت قول گفته شده:
اول: همیشه برای کم شمرده است، بیشتر علماء بر این قول هستند.
دوم: همیشه برای بسیار شمردن است، مانند فرمودهی خدای تعالی: ﴿رُّبَمَا يَوَدُّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوۡ كَانُواْ مُسۡلِمِينَ﴾[الحجر: ۲]. که بسیار آرزو کنند کافران ای کاش مسلمان بودند. ولی آنها که قول اول را اختیار کردهاند گویند: کافران در اهوال قیامت غوطهورند، و از آن حالت بیرون نمیآیند که این آرزو را داشته باشند مگر اندکی از آنها.
سوم: به طور مساوی در هر دو معنی به کار میرود.
چهارم: غالباً برای تقلیل است، و بسیار شمردن کم است و این اختیار من است.
پنجم: عکس قول سابق.
ششم: برای هیچ یک از این دو معنی وضع نشده، بلکه حرف اثبات است که نه بر تقلیل دلالت میکند و نه بر تکثیر، و این معانی را از خارج میفهمیم.
هفتم: هنگام مباهات و افتخار برای تکثیر است، و در غیر اینها برای تقلیل.
هشتم: برای مبهم عدد است، هم برای تقلیل میآید و هم برای تکثیر، و (ما) بر آن داخل میشود و عمل جر را از آن میگیرد و آن را بر جملهها داخل میکند، و در این صورت غالباً بر جمله فعلیه ماضی لفظاً و معنی داخل میگردد، و از مواردی که بر استقبال داخل شده آیه سابق است که گفتهاند: همچون این آیه میباشد: ﴿وَنُفِخَ فِي ٱلصُّورِ﴾[الکهف: ۹۹].