الإتقان فی علوم القرآن - فارسی- جلد اول

فائده

ابن ابی حاتم از طریق سدّی، از ابن عباس آورده است که گفت: اگر ابراهیم ÷هنگامی که دعا کرد می‌گفت: (فاجعل أفئدة الناس تهوی إلیهم = پس دل‌های مردم را در هوای آنان قرار ده) یهود و نصاری بر او ازدحام می‌کردند، ولی اختصاص داد هنگامی که گفت: ﴿أَفۡ‍ِٔدَةٗ مِّنَ ٱلنَّاسِ﴾[ابراهیم: ۳۷]. که تنها برای مؤمنین قرار داد.

و از مجاهد آورده که گفت: اگر ابراهیم می‌گفت: (فاجعل أفئدة الناس تهوی الیهم) روم و فارس با شما مزاحمت می‌کردند. و این صریح است در اینکه صحابه و تابعین از (من) تبعیض را می‌فهمیده‌اند.

و بعضی گفته‌اند: هر جا که ﴿َيَغۡفِرۡ لَكُمۡ﴾خطاب به مؤمنین آمده، (من) با آن ذکر نشده است، مانند فرموده‌ی خدای تعالی در سوره الاحزاب: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَقُولُواْ قَوۡلٗا سَدِيدٗا ٧٠ يُصۡلِحۡ لَكُمۡ أَعۡمَٰلَكُمۡ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡ ذُنُوبَكُمۡۗ﴾[الأحزاب: ۷۰-۷۱]. و در سوره‌ی الصف: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ هَلۡ أَدُلُّكُمۡ عَلَىٰ تِجَٰرَةٖ تُنجِيكُم مِّنۡ عَذَابٍ أَلِيمٖ﴾[الصف: ۱۰]. تا آنجا که فرموده ﴿َيَغۡفِرۡ لَكُمۡ ذُنُوبَكُمۡ﴾[الصف: ۱۲].

و در خطاب کفار در سوره‌ی نوح فرموده: ﴿يَغۡفِرۡ لَكُم مِّن ذُنُوبِكُمۡ﴾[نوح: ۴]. و همچنین در سوره‌ی ابراهیم و در سوره‌ی الاحقاف، و این جز به خاطر فرق گذاشتن بین دو خطاب نیست، تا میان دو فریق در وعده مساوات و برابری نباشد، این نکته را در کشاف آورده است.