علی
حرف جر است و چند معنی دارد که مشهورترین آنها: استعلاء و بالا قرار گرفتن است ـ حساً یا معنی ـ مانند: ﴿وَعَلَيۡهَا وَعَلَى ٱلۡفُلۡكِ تُحۡمَلُونَ﴾[المؤمنون: ۲۲]. ﴿كُلُّ مَنۡ عَلَيۡهَا فَانٖ﴾[الرحمن: ۲۶]. ﴿فَضَّلۡنَا بَعۡضَهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖۘ﴾[البقرة: ۲۵۳]. ﴿وَلَهُمۡ عَلَيَّ ذَنۢبٞ﴾[الشعراء: ۱۴].
دوم: برای مصاحبت می‌آید مانند: مع = با، مثل:
﴿وَءَاتَى ٱلۡمَالَ عَلَىٰ حُبِّهِۦ﴾[البقرة: ۱۷۷].
«و مال را با محبت خدا انفاق کرد».
﴿وَإِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغۡفِرَةٖ لِّلنَّاسِ عَلَىٰ ظُلۡمِهِمۡۖ﴾[الرعد: ۶].
«و به تحقیق که خداوند برای مردم آمرزنده است با (وجود) ظلم آنها».
سوم: برای ابتداء مانند من، مثل:
﴿إِذَا ٱكۡتَالُواْ عَلَى ٱلنَّاسِ﴾[المطلففین: ۲].
«هرگاه چیزی به کیل از مردم بستانند».
﴿لِفُرُوجِهِمۡ حَٰفِظُونَ ٥ إِلَّا عَلَىٰٓ أَزۡوَٰجِهِمۡ﴾[المؤمنونک ۵-۶].
«فرج‌هایشان را حفظ می‌کنند مگر بر جفت‌هایشان».
یعنی: از آنها به دلیل: احفظ عورتک إلا من زوجتک.
چهارم: برای تعلیل مانند لام، مثل:
﴿وَلِتُكَبِّرُواْ ٱللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَىٰكُمۡ﴾[البقرة: ۱۸۵].
«و برای اینکه خدای را به عظمت یاد کنید بر آنچه هدایت کرد شما را».
یعنی: به خاطر اینکه شما را هدایت کرد.
پنجم: برای ظرفیت مانند فی، مثل:
﴿وَدَخَلَ ٱلۡمَدِينَةَ عَلَىٰ حِينِ غَفۡلَةٖ مِّنۡ أَهۡلِهَا﴾[القصص: ۱۵].
«و داخل شهر شد در هنگامی که اهل آن در حال غفلت و خواب بودند».
﴿وَٱتَّبَعُواْ مَا تَتۡلُواْ ٱلشَّيَٰطِينُ عَلَىٰ مُلۡكِ سُلَيۡمَٰنَۖ﴾[البقرة: ۱۰۲].
«و پیروی کردند آنچه را که شیاطین بر ملک سلیمان می‌خواندند».
یعنی: در زمان ملک او.
ششم: معنی باء، مانند:
﴿حَقِيقٌ عَلَىٰٓ أَن لَّآ أَقُولَ﴾[الأعراف: ۱۰۵].
«سزاوار است که نگویم».
یعنی: بأن لا اقول، همچنان که أبی نیز قرائت کرده.