اولی
در فرموده‌ی خدای تعالی: ﴿أَوۡلَىٰ لَكَ فَأَوۡلَىٰ﴾[القیامة: ۳۴]. و در فرموده‌ی خدای تعالی: ﴿فَأَوۡلَىٰ لَهُمۡ﴾[محمد: ۲۰]. آمده. در صحاح گفته: اینکه می‌گویند: «اولی لک» کلمه تهدید و وعید است، شاعر گفته:
فأولی له ثم اولی لی
أصمعی گفته: معنایش آن است که نزدیک شد به او چیزی که او را هلاک می‌کند، یعنی بر او نازل شد. جوهری گفته: و کسی بهتر از اصمعی آن را تعریف نکرده است.
و عده‌ای گفته‌اند: اسم فعلی است مبنی، به معنی: ولک شرّ بعد شرّ، و «لك» برای بیان است.
و به قولی: علم غیرمنصرفی است برای تهدید، لذا تنوین نگرفته، و محل آن رفع است بنابر ابتدا و «لك» خبر است، بنابراین بر وزن «فعلی» است و الف برای الحاق می‌باشد، و به قولی: بر وزن «افعل».
و به قولی: معنایش: الویل لک = وای بر تو می‌باشد؛ و از آن قلب شده، که اصلش: «اویل» که حرف علت تأخیر افتاده، و از این گونه است گفته‌ی خنساء [۱۷۷]:
هممت لنفسی بعض الهموم
فأولی لنفسی أولی لها
قسمتی از غصه‌ها برای خودم ساخته‌ام پس وای بر خودم، وای بر خودم.
و به قولی: معنایش این است: الذم لک أولی من ترکه، که مبتدا به جهت اینکه در سخن بسیار است حذف شده، و به قولی: یعنی: أنت أولی و أجدر بهذا العذاب می‌باشد.
و ثعلب گفته: در لغت عرب «أولی لک» یعنی: نزدیک شدن هلاک، مثل این است که بگوید: قدولیت الهلاک، یا: قددانیت الهلاک، و اصل آن از ولی است. به معنی نزدیکی، و از این‌گونه است: ﴿قَٰتِلُواْ ٱلَّذِينَ يَلُونَكُم﴾[التوبة: ۱۲۳]. یعنی: یقربون منکم.
و نحاس گفته: عرب می‌گوید: اولی لک یعنی: نزدیک شد هلاک گردی، گویی تقدیرش: اولی لک الهلکه = هلاکت برای تو بهتر است، می‌باشد.
[۱۷۷] تماضر بنت عمرو انصاری ل، او شاعر توانا و بانوي شجاع و زيبای بوده و به سال: ۲۴ هجری در زمان خلافت اميرالمؤمنين عثمانس وفات نمود. [مصحح]