شناخت احادیث جعلی (موضوع):
موضوع به معنای بافته شده و درست شده (جعلی و یا بدلی) میباشد. حدیث موضوع بدترین نوع احادیث ضعیف میباشد و روایت کردن آن برای کسی که از موضوع بودن آن مطلع باشد به هیچ عنوان صحیح نیست و روایت آن تنها در صورتی مجاز است که بلافاصله وضعیت (درجهی) آن بیان شود، چرا که این نوع، مانند احادیث ضعیفی که از نظر باطنی و ریشهای احتمال درست بودن آنها وجود دارد نیست، احادیث ضعیفی (غیر موضوع) که روایت کردن آنها در ترغیب و ترهیب جایز میباشد [۱۶۸]. تنها راه شناخت حدیث موضوع یا از طریق اقرار خود راوی بر جعل حدیث است و یا این که راوی اقرار نکند و دیگران از روی قرائتی و با توجه به وضعیت راوی و یا مروی عنه به آن پی ببرند. و احادیث درازی جعل شدهاند که شناخت آنها از طریق رکاکت الفاظ و یا معانی آنها امکانپذیر است. وضعکنندگان احادیث چندین صنف هستند، اما آنها که بیشترین ضرر را به حال امت دارند کسانیاند که به زهد و پارسایی منسوبند و با توجه به گمان و نیت خود حدیث جعل کردهاند و مردم هم به خاطر اعتماد و اطمینانی که به آنها داشتند جعلیات آنها را پذیرفتند و به همین دلیل اساتید ماهر حدیث علیه این اصناف قیام کردند و از جعلیات آنها پرده برداشتند و خداوند را شکر میگوییم که این ننگ را از احادیث پیامبر جزدودند [۱۶۹].
[۱۶۸] حافظ عراقی موضوع را جدا از ضعیف میداند. [۱۶۹] مانند علامه برقعی/که در کتاب بت شکن به نقد احادیث یک جلد از اصول کافی پرداخته و از جعلیات آن پرده برداشته است، کتاب اصول کافی معتبرترین کتاب حدیث شیعی است و صاحب آن جناب شیخ کلینی لقب ثقة الاسلام را دارد، ولی انواع دروغها را در کتاب خود جمعآوری نموده است.