نوع چهل و سوم: در شناخت محکم و متشابه
خدای تعالی فرموده:
﴿هُوَ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ مِنۡهُ ءَايَٰتٞ مُّحۡكَمَٰتٌ هُنَّ أُمُّ ٱلۡكِتَٰبِ وَأُخَرُ مُتَشَٰبِهَٰتٞ﴾[آل‌عمران: ۷].
«او است خدایی که کتاب را بر تو نازل کرد قسمتی از آیات آن (محکمات) است که اساس و (ام الکتاب) می‌باشند و آیات دیگر متشابهات هستند».
ابن حبیب نیشابوری در این موضوع سه قول حکایت کرده: اول: اینکه تمام قرآن محکم است، به دلیل فرموده خدای تعالی:
﴿كِتَٰبٌ أُحۡكِمَتۡ ءَايَٰتُهُۥ﴾[هود: ۱].
دوم: اینکه همه قرآن متشابه است، به دلیل فرموده خداوند متعال:
﴿كِتَٰبٗا مُّتَشَٰبِهٗا مَّثَانِيَ﴾[الزمر: ۲۳].
سوم: که قول صحیح است ـ اینکه قرآن هم آیات محکم دارد و هم متشابه، به دلیل آیه‌ای که در آغاز سخن آورده شد.
و جواب از استدلال به دو آیه اینکه: منظور از محکم بودن قرآن، استواری مطالب و متناقض نبودن آن است، و مراد از تشابه، شباهت‌داشتن هر قسمت آن با قسمت دیگر در حق و صدق و معجزه بودن می‌باشد.
و بعضی گفته‌اند: آیه مذکور بر منحصر بودن قرآن در این دو قسمت (محکم و متشابه) دلالت ندارد؛ زیرا که در آن چیزی از راه‌های حصر وجود ندارد، و نیز خداوند متعال فرموده:
﴿لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيۡهِمۡ﴾[النحل: ۴۴].
«تا برای مردم آنچه بسویشان نازل شده بیان نمایی».
با توجه به اینکه شناخت محکم نیازی به بیان ندارد، و امیدی به بیان متشابه نیست.