تمکین
تمکین ـ که ائتلاف قافیه نیز نامیده می‌شود ـ آن است که نویسنده نثر در قرینه، و یا شاعر برای قافیه؛ زمینه‌ای فراهم سازد که با آن قافیه یا قرینه در جای خود تمکین یابد، و قرار گیرد، و در موضع خود جا بیفتد، بدون اینکه نفرت‌انگیز یا بغرنج باشد، معنی آن به معنی تمام سخن ارتباط تامی داشته باشد، بطوری که اگر از کلام بیفتد معنی مختل شود و فهم آن مضطرب گردد، و بطوری که اگر از آن سکوت شود شنونده با طبع خویش آن را تکمیل نماید.
و از مثالهای آن:
﴿يَٰشُعَيۡبُ أَصَلَوٰتُكَ تَأۡمُرُكَ أَن نَّتۡرُكَ...﴾[هود: ۸].
می‌باشد که چون در آیه کریمه پیشتر از عبادت یاد شده، و سپس تصرف در اموال در پی آن آمده، مقتضی شد که به ترتیب حلم و رشد یاد گردد؛ زیرا که حلم مناسب عبادات و رشد مناسب با اموال می‌باشد.
و فرموده خداوند:
﴿أَوَ لَمۡ يَهۡدِ لَهُمۡ كَمۡ أَهۡلَكۡنَا مِن قَبۡلِهِم مِّنَ ٱلۡقُرُونِ يَمۡشُونَ فِي مَسَٰكِنِهِمۡۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٍۚ أَفَلَا يَسۡمَعُونَ ٢٦﴾[السجدة: ۲۶].
«آیا هدایتشان نمی‌کند آنچه از پیش هلاک نمودیم که اینان اینک در دیارشان رفت و آمد می‌کنند، براستی که در آن نشانه‌هایی است آیا نمی‌شنوند؟».
﴿أَوَ لَمۡ يَرَوۡاْ أَنَّا نَسُوقُ ٱلۡمَآءَ...﴾[السجدة: ۲۷].
تا؛
﴿أَفَلَا يُبۡصِرُونَ﴾[السجدة: ۲۷].
«آیا نمی‌بینید که ما آب باران را به سوی زمین خشک و بی‌آب و گیاه می‌فرستیم تا اینکه به ان گیاهان و حاصلی برآوریم که چهارپایانشان و خودشان از آن می‌خورند آیا نمی‌نگرند».
که در آیه اول «یهدلهم» آورده و آن را با «یسمعون» ختم کرده، چون موعظه در آن شنیدنی است که خبر گذشتگان است و در آیه دوم «یروا» آمده و با «یبصرون» پایان یافته چون دیدنی است.
و فرموده خداوند:
﴿لَّا تُدۡرِكُهُ ٱلۡأَبۡصَٰرُ وَهُوَ يُدۡرِكُ ٱلۡأَبۡصَٰرَۖ وَهُوَ ٱللَّطِيفُ ٱلۡخَبِيرُ ١٠٣﴾[الأنعام: ۱۰۳].
که لطیف با آنچه با چشم دیده نمی‌شود مناسبت دارد، و خبیر با آنچه دیده می‌شود.
و فرموده خداوند:
﴿وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ مِن سُلَٰلَةٖ مِّن طِينٖ ١٢﴾[المؤمنون: ۱۲].
تا آنجا که فرموده:
﴿فَتَبَارَكَ ٱللَّهُ أَحۡسَنُ ٱلۡخَٰلِقِينَ﴾[المؤمنون: ۱۴].
پس پیغمبر صخندید، معاذ عرضه داشت: از چه خندیدی ای رسول خدا؟ فرمود: به این جمله آیه ختم شده است!.
و حکایت شده که اعرابئی شنید که خواننده‌ای می‌خواند:
﴿فَإِن زَلَلۡتُم مِّنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡكُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُ﴾[البقرة: ۲۰۹].
﴿فَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ غفور رحيم﴾.
و با اینکه قرآن نخوانده بود گفت: اگر این کلام خدا باشد چنین نمی‌گوید: (شخصی بر آن دو گذشت پس گفت: این آیه را چگونه می‌خوانی؟ جواب داد: ﴿فَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ﴾ پس گفت: همین شایسته است) حکیم است که آمرزش را هنگام لغزش یاد نمی‌کند؛ زیرا که فریب دادن می‌باشد.