الإتقان فی علوم القرآن - فارسی- جلد دوم

توشیح

و اما توشیح آن است که در اول کلام چیزی باشد که مستلزم قافیه است، و فرق بین آن و بین تصدیر آن است که تصدیر دلالتش لفظی و این دلالتش معنوی است، مانند فرموده خدای تعالی:

﴿إِنَّ ٱللَّهَ ٱصۡطَفَىٰٓ ءَادَمَ...﴾[آل‌عمران: ۳۳].

که «اصطفی = برگزید» دلالت نمی‌کند که فاصله‌اش «العالمین» باشد؛ چون لفظ «العالمین» غیر از لفظ «اصطفی» است؛ بلکه دلالتش با معنی انجام می‌گیرد؛ زیرا که دانسته شده که از لوازم برگزیدن شی آن است که بر جنس خودش برتری داشته باشد، و جنس این برگزیدگان همان عالمیانند.

و مانند فرموده خداوند:

﴿وَءَايَةٞ لَّهُمُ ٱلَّيۡلُ...﴾[یس: ۳۷].

ابن أبی الإصبع گفته: کسی که این سوره را حفظ کرده متوجه است که مقطعهای آیاتش نون است، و شنیده که در صدر آیه کشیده شدن و کنده شدن روز از شب است خواهد دانست که فاصله آن «مظلمون» می‌باشد، چون هر کس که روز از شبش کنده شده تاریک می‌گردد، یعنی در تاریکی واقع می‌شود، و از همین رو است که توشیح نامیده شده؛ چون وقتی اول سخن بر آخرش به منزله دوش و تهیگاه که شمشیر و کمان بر آنها قرار داده می‌شوند.