نوع هفتاد و ششم: در رسم‌الخط و آداب نوشتن
عده‌ی بسیاری از متقدمین و متأخرین از جمله ابوعمرو الدانی در این باره کتاب‌های مخصوصی تصنیف کرده‌اند.
و در توجیه آنچه برخلاف قواعد خط آمده ابوالعباس مراکشی کتابی تألیف کرده که آن را «عنوان الدلیل فی مرسوم خط التنزیل» نامیده است، در این کتاب بیان نموده که علت اختلاف این کلمات در خط بر حسب اختلاف احوال معانی آنهاست، در اینجا ان شاءالله تعالی به مقاصد و منظورهای این امر اشاره خواهم کرد:
ابن اشته در کتاب المصاحف به سند خود از کعب‌الاحبار آورده که گفت: نخستین واضع خط آدم ابوالبشر إبود، وی نوشتن به زبان‌های عربی و سریانی و تمام انواع آنها را سیصد سال پیش از فوتش بر لوحه‌های گلین وضع کرد، سپس لوحه‌ها را پخت، پس از ماجرای طوفان و غرق در زمین، به هر قومی یکی از آن لوحه‌ها رسید که معیار خط و زبان آنها شد، پس اسماعیل فرزند ابراهیم إبر نوشته‌ی عربی دست یافت.
سپس از طریق عکرمه آورده که گفت: اولین کسی که نوشتن عربی را وضع کرد اسماعیل علیه السلام بود، تمام نوشتن را مطابق تلفظ و نطق خویش ایجاد نمود، سپس آنها را به صورت متصل به هم نگاشت تا اینکه فرزندانش آنها را از هم جدا ساختند. یعنی تمام کلمات را به هم می‌چسباند، و بین حروف جدایی نمی‌انداخت این چنین: «بسمللهرحمنرحیم». سپس از فرزندان او همسع و قیدز کار جداسازی حروف را انجام دادند.
سپس از طریق سعید بن جبیر از ابن عباس آورده که گفت: نخستین نوشته‌ای که خداوند از آسمان نازل کرد ابوجاد بود.
و ابن فارس گفته: اینکه می‌گوییم: خط توقیفی است، به دلیل فرموده خدای تعالی است: ﴿ٱلَّذِي عَلَّمَ بِٱلۡقَلَمِ ٤ عَلَّمَ ٱلۡإِنسَٰنَ مَا لَمۡ يَعۡلَمۡ ٥﴾[العلق: ۴-۵]. ﴿نٓۚ وَٱلۡقَلَمِ وَمَا يَسۡطُرُونَ ١﴾[القلم: ۱]. و این حروف تهجی در اسمایی که خداوند به آدم تعلیم فرمود داخل است.
و در امر ابوجاد و آغاز خط اخبار زیادی وارد شده که اینجا محل بیان آنها نیست، و در کتاب مستقلی در این باره سخن گسترانیده‌ام.