فصل اول: در آنچه به طور کلی در فضایل قرآن آمده
ترمذی و دارمی و دیگران از طریق حارث أعور از علی س آورده‌اند که فرمود: شنیدم رسول خدا صمی‌فرمود: فتنه‌هایی خواهد بود، گفتم: یا رسول‌الله؛ راه نجات از آنها چیست؟ فرمود: کتاب خدا، در آن رویدادهای مهم پیش از شما و خبرهایی از آینده هست، قرآن ریسمان محکم، و یادآور حکیم، و در میان شما حکم کند، و بین حق و باطل جدا بسازد، شوخی و هزل در آن نیست، هر آن ستمگری که آن را ترک گوید (و به آن عمل نکند) خداوند او را خواهد شکست، و هر کس هدایت را در غیر آن بجوید خداوند او را به گمراهی افکند، و آن صراط مستقیم و راه راست است، که دلها به آن منحرف نگردد، و شگفتیهای آن پایان نمی‌پذیرد، هر آنکه از آن سخن گفت تصدیق شود و هر کس به آن عمل نمود پاداش گیرد، و هر آنکه به آن عمل کرد عدالت نموده، و هر کس به آن دعوت کرد به راه راست هدایت شده است».
و دارمی از عبدالله بن عمرو مرفوعاً آورده: «قرآن نزد خداوند از آسمانها و زمین محبوبتر است».
و امام احمد و ترمذی از شداد بن أوس آورده‌اند: «هیچ مسلمانی نیست که وقتی به رختخواب خود می‌رود سوره‌ای از کتاب خدای تعالی بخواند مگر اینکه خداوند فرشته‌ای بر او بگمارد که او را حفظ کند، پس هیچ آزاری به او نرسد، تا هنگامی که بیدار شود آنگاه که بیدار می‌شود».
و حاکم و دیگران از عبدالله بن عمرو آورده‌اند: «هر کس قرآن را بخواند پیغمبری را اندک‌اندک میان دو پهلوی خود قرار داده الا اینکه به او وحی نمی‌شود، شایسته نیست صاحب قرآن با آوازه‌خوانان وارد شود و آوازگری کند، و یا با جاهلان نادانی ورزد، در حالی که در درونش کلام الله است».
و بزاز از حدیث أنس آورده: «خانه‌ای که در آن قرآن خوانده می‌شود خیرش بسیار می‌گردد، و خانه‌ای که در آن قرآن نخوانند خیرش اندک می‌شود».
و طبرانی از حدیث ابن عمر آورده: «سه طایفه‌اند که فزع اکبر (قیامت) آنان را به هراس نمی‌اندازد، و به پای حساب کشیده نمی‌شوند، آنها بر تپه‌ای از مشک قرار می‌گیرند تا اینکه مردم از حساب فراغت یابند، کسی که برای رضای خدا قرآن بخواند، و با آن برای عده‌ای که راضی باشند امامت کند، و ...».
و ابویعلی و طبرانی از حدیث ابوهریره سآورده‌اند: «قرآن ثروتی است که هیچ فقری با آن نیست، و بدون آن هیچ‌گونه بی‌نیازی نمی‌باشد».
و امام احمد و دیگران از عقبه بن عامر آورده‌اند که: «اگر قرآن در پوستی باشد آتش آن را نخواهد خورد»، ابوعبید گفته منظور از پوست دل مؤمن و درون او است که قرآن را درک کرده باشد. دیگری گفته: معنایش این است که هر کس قرآن را جمع کند، سپس داخل جهنم شود از خوک بدتر است. و ابن الانباری گفته: معنایش این است که آتش آن را از بین نمی‌برد، و از گوشهایی که آن را درک کرده و مغزهایی که آن را به دست آورده‌اند، آن را بیرون نمی‌کشد، همچنانکه در حدیث دیگری فرموده: «کتابی بر تو نازل کردم که آب آن را نمی‌شوید». یعنی آن را باطل نمی‌سازد، و از مواضع پاکیزه‌اش قطع نمی‌کند؛ زیرا که هر چند در ظاهر آب آن را بشوید ولی از دلها شسته نمی‌شود.
و به روایت طبرانی از عصمه بن مالک عبارت حدیث چنین است: «اگر قرآن در پوستی جمع شود آتش آن را نخواهد سوزاند».
و نیز از سهل بن سعد آورده: «اگر قرآن در پوستی باشد آتش به آن نرسد».
و طبرانی در معجم صغیر خود حدیث انس را آورده: «هر کس قرآن بخواند که شب و روز با آن بسر برد، حلال آن را روا و حرامش را ناروا بداند، خداوند گوشت و خونش را بر آتش جهنم حرام گرداند، و او را همدم سفیران گرامی قرار دهد، تا اینکه روز قیامت قرآن دلیل او خواهد بود».
و ابوعبید از أنس مرفوعاً آورده: «قرآن شفاعت کننده‌ای است که شفاعتش قبول می‌شود، و صاحب عظمتی است که سخنش کاملاً تصدیق می‌گردد، هر کس آن را پیشاپیش خود قرار دهد او را به سوی بهشت راهنمایی می‌کند، و هر کس آن را پشت سرافکند او را به سوی جهنم سوق دهد».
و طبرانی از أنس آورده: «حاملان قرآن کارگزاران اهل بهشت هستند».
و نسائی و ابن ماجه و حاکم از أنس آورده‌اند: «آهل قرآن اهل الله و خواص او می‌باشند».
و امام مسلم و دیگران از ابوهریره آورده‌اند که رسول خدا صفرمود: «آیا کسی از شما دوست می‌دارد که وقتی به خانه‌اش بر می‌گردد سه شتر آبستن چاق ببیند؟» گفتیم: بله، فرود: «سه آیه، اگر کسی از شما در نمازی بخواند برای او از سه شتر فربه آبستن بهتر است».
و امام مسلم از جابربن عبدالله آورده که: «بهترین سخنها قرآن است».
و امام احمد از معاذ بن أنس آورده که: «هر کس در راه خدا قرآن بخواند با صدیقین و شهداء و صالحین نوشته می‌شود، و همصحبتی با آنان نیکو است».
و طبرانی در المعجم اوسط خود از ابوهریره آورده که: «هر مردی که فرزندش را قرآن بیاموزد روز قیامت تاجی در بهشت برای او قرار داده می‌شود».
و ابوداود و امام احمد و حاکم از معاذ بن أنس آورده‌اند: «هر کس قرآن را به طور کامل بخواند و به آن عمل کند، پدرش روز قیامت تاجی خواهد پوشید که نورش از نور خورشید در خانه‌های دنیا بهتر باشد، پس چه گمان دارید نسبت به کسی که بدان عمل کند!».
و ترمذی و ابن ماجه و امام احمد از علی سآورده‌اند: «هر کس قرآن را بخواند و آن را پشتوانه خود سازد، پس حلالش را روا و حرامش را ناروا داند، خداوند او را داخل بهشت گرداند و درباره ده نفر از خاندانش شفاعت دهد که تمامشان مستحق آتش باشند».
و طبرانی از أبی أمامه آورده که: «هر کس آیه‌ای از کتاب خدا فرا گرفت، روز قیامت از او استقبال نموده برویش می‌خندند».
و شیخین و دیگران از عایشه‌ی صدیقه آورده‌اند: «آنکه در خواندن قرآن مهارت دارد با سفیران گرامی خواهد بود، و آنکه قرآن را می‌خواند ولی در آن در می‌ماند و خواندن برایش دشوار است دو اجر دارد».
و طبرانی در اوسط از جابر آورده که: «هر کس قرآن را جمع کند نزد خداوند دعای مستجابی خواهد داشت که اگر (خدا) بخواهد در این دنیا به او می‌دهد و اگر بخواهد برای آخرتش ذخیره می‌نماید».
و شیخین از حدیثی که ابوموسی نقل کرده آورده‌اند: «مؤمنی که قرآن می‌خواند همانند ترنج است، هم خوشمزه است و هم خوشبو، و مؤمنی که قرآن نمی‌خواند همچون خرمایی است که خوش‌طعم است ولی بویی ندارد، و فاجری که قرآن می‌خواند مثل ریحان است که خوشبو و تلخ مزه است، و فاجری که قرآن نمی‌خواند همچون حنظل (= هندوانه ابوجهل) می‌باشد که تلخ مزه و بی‌بو است».
و شیخین از عثمان ذی‌النورین سحدیث کرده‌اند: «بهترین شما کسی است که قرآن را یاد گرفته و آن را تعلیم دهد». بیهقی در الأسماء افزوده: «و فضل و برتری قرآن بر سایر سخنان همچون فضل خداوند بر خلق خویش است».
و ترمذی و حاکم از ابن عباس حدیث دارند که: «آن کس که در درونش چیزی از قرآن نباشد بسان مخروبه است».
و ابن ماجه از ابی‌ذر روایت آورده که: «اگر روزت را به آموختن آیه‌ای از کتاب خدا بگذرانی برای تو بهتر است از اینکه هزار رکعت نماز بخوانی».
و طبرانی از حدیثی از ابن عباس آورده: «هر کس کتاب خدا را فرا گیرد و سپس از آنچه در آن است پیروی نماید، خداوند به سبب آن او را از گمراهی هدایت کند، و روز قیامت از سوء حساب او را در امان بدارد».
و ابن أبی شیبه از ابوشریح خزاعی حدیث آورده که: «همانا این قرآن سبب است یک طرف آن به دست خداست، و یک طرف آن به دست شما، پس به آن تمسک جویید که پس از آن ابداً گمراه و هلاک نخواهید شد».
و دیلمی از علی سآورده: «حاملان قرآن در سایه خدا خواهند بود روزی که جز سایه او سایه‌ای نیست».
و حاکم از حدیثی از ابوهریره آورده: «صاحب قرآن روز قیامت می‌آید، پس قرآن می‌گوید: پروردگارا او را جای ده، پس تاج کرامت بر او پوشانده شود، سپس می‌گوید: پروردگارا او را بیفزا، پروردگارا از او راضی شو، پس از او راضی گردد، و به او گفته شود: بخوان و بالا رو، و به هر آیه حسنه‌ای برایش فزون گردد».
و از عبدالله بن عمر آورده: «روزه و قرآن برای بنده شفاعت می‌کنند».
و از أبی در حدیث آورده: «شما به سوی پروردگارتان با چیزی بهتر از آن ـ یعنی قرآن ـ باز نمی‌گردید».