امر
از اقسام انشاء امر است، و آن طلب فعل بدون دست برداشتن می‌باشد، و صیغه آن: «إفعل» و «لیفعل» است، و آن حقیقت در وجوب می‌باشد، مانند:
﴿وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ﴾[البقرة: ۴۴].
﴿فَلۡيُصَلُّواْ مَعَكَ﴾[النساء: ۱۰۲].
و مجازاً برای معانی دیگری می‌آید، از جمله:
۱- (إستحباب) مانند:
﴿وَإِذَا قُرِئَ ٱلۡقُرۡءَانُ فَٱسۡتَمِعُواْ لَهُۥ وَأَنصِتُواْ﴾[الأعراف: ۲۰۴].
۲- اباحه: مانند:
﴿فَكَاتِبُوهُمۡ﴾[النور: ۳۳].
شافعی تصریح کرده بر اینکه امر در آن برای اباحه است و از همین گونه است:
﴿وَإِذَا حَلَلۡتُمۡ فَٱصۡطَادُواْ﴾[المائدة: ۲].
۳- دعا از پایین به بالا، مانند:
﴿رَبِّ ٱغۡفِرۡ لِي﴾[الأعراف: ۱۵۱].
۴- تهدید، مانند:
﴿ٱعۡمَلُواْ مَا شِئۡتُمۡ﴾[فصلت: ۴۰].
چون منظور این نیست که هر چه می‌خواهند انجام دهند.
۵- اهانت، مانند:
﴿ذُقۡ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡكَرِيمُ ٤٩﴾[الدخان: ۴۹].
۶- تسخیر و مذلت، مانند:
﴿كُونُواْ قِرَدَةً﴾[البقرة: ۶۵].
چنین تعبیرکرد از منتقل شدن آنها از حالی به حالی دیگر به جهت خواری آنها، پس این أخص از إهانت است.
۷- تعجیز، مانند:
﴿فَأۡتُواْ بِسُورَةٖ مِّن مِّثۡلِهِۦ﴾[البقرة: ۲۳].
چون منظور طلب آوردن سوره از کافران نیست، بلکه مقصود آشکار کردن عجز و ناتوانی آنها از انجام این کار است.
۸- امتنان، مانند:
﴿كُلُواْ مِن ثَمَرِهِۦٓ إِذَآ أَثۡمَرَ﴾[الأنعام: ۱۴۱].
۹- تعجب، مانند:
﴿ٱنظُرۡ كَيۡفَ ضَرَبُواْ لَكَ ٱلۡأَمۡثَالَ﴾[الإسراء: ۴۸].
۱۰- تسویه و بی‌تفاوتی، مانند:
﴿فَٱصۡبِرُوٓاْ أَوۡ لَا تَصۡبِرُواْ﴾[الطور: ۱۶].
۱۱- إرشاد و راهنمایی، مانند:
﴿وَأَشۡهِدُوٓاْ إِذَا تَبَايَعۡتُمۡ﴾[البقرة: ۲۸۲].
۱۲- إحتقار و خوار شمردن، مانند:
﴿أَلۡقُواْ مَآ أَنتُم مُّلۡقُونَ﴾[یونس: ۸۰].
۱۳-إنذار و هشدار، مانند:
﴿قُلۡ تَمَتَّعُواْ﴾[ابراهیم: ۳۰].
۱۴- إکرام و گرامی‌داشت، مانند:
﴿ٱدۡخُلُوهَا بِسَلَٰمٍ﴾[الحجر: ۴۶].
۱۵- ایجاد کردن و آن از تسخیر أعم است، مانند:
﴿كُن فَيَكُونُ﴾[البقرة: ۱۱۷].
۱۶- إنعام، یعنی: یادآوری نعمت، مانند:
﴿كُلُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ ٱللَّهُ﴾[الأنعام: ۱۴۲].
۱۷- تکذیب، مانند:
﴿قُلۡ فَأۡتُواْ بِٱلتَّوۡرَىٰةِ فَٱتۡلُوهَآ﴾[آل‌عمران: ۹۳].
﴿قُلۡ هَلُمَّ شُهَدَآءَكُمُ ٱلَّذِينَ يَشۡهَدُونَ أَنَّ ٱللَّهَ حَرَّمَ هَٰذَا﴾[الأنعام: ۱۵۰].
۱۸- مشورت، مانند:
﴿فَٱنظُرۡ مَاذَا تَرَىٰ﴾[الصافات: ۱۰۲].
۱۹- عبرت گرفتن، مانند:
﴿ٱنظُرُوٓاْ إِلَىٰ ثَمَرِهِۦٓ إِذَآ أَثۡمَرَ﴾[الأنعام: ۹۹].
۲۰- تعجب، مانند:
﴿أَسۡمِعۡ بِهِمۡ وَأَبۡصِرۡ﴾[مریم: ۳۸].
سکاکی این را در بحث استعمال إنشاء به معنی خبر ذکر کرده است.