توجه
استاد ابواسحاق اسفراینی گوید: هرگاه آیاتی معارض بودند و جمع و ترتیب بین آنها متعذر و امکان‌ناپذیر بود، تاریخ نزول آنها را جستجو می‌کنیم، و آنچه متأخر باشد می‌گیریم و متقدم را رها می‌سازیم، و این در حقیقت نسخ است، و اگر تاریخ نزول آنها دانسته نشود و اجماع بر عمل به یکی از دو آیه بود می‌فهمیم که ناسخ همان است که بر عمل آن اجماع کرده‌اند. وی گفته: و در قرآن دو آیه متعارض نیست که از این دو حال خارج باشد.
دیگری گفته: و تعارض دو قرائت به منزله تعارض دو آیه است: مانند:
﴿وَأَرۡجُلَكُمۡ﴾[المائدة: ۶].
به نصب و جر، و لذا بین آنها جمع شده به حمل کردن قرائت نصب بر شستن پاها، و قرائت جر بر مسح کشیدن برخف (نوعی کفش).
و صیرفی گفته: فرق بین اختلاف و تناقض آن است که هرسخنی که صحیح باشد به وجهی از وجوه یک عنوان برگردد، در آن تناقضی نیست، بلکه تناقض در لفظ آن است که از هر جهت با دیگری تضاد داشته باشد، و در قرآن و سنت هیچ موردی از این قبیل یافت نمی‌شود؛ ولی نسخ در دو وقت در آن یافت می‌گردد.
و قاضی أبوبکر گفته: تعارض آیات قرآن و آثار پیغمبر و آنچه عقل واجب می‌کند جایز نیست، از همین روی فرموده خداوند:
﴿ٱللَّهُ خَٰلِقُ كُلِّ شَيۡءٖ﴾[الزمر: ۶۲].
«خداوند آفریننده همه چیز است».
را معارض ندانسته‌اند با فرموده او:
﴿وَتَخۡلُقُونَ إِفۡكًا﴾[العنکبوت: ۱۷].
«و تهمت می‌آفرینید».
﴿وَإِذۡ تَخۡلُقُ مِنَ ٱلطِّينِ﴾[المائدة: ۱۱۰].
«و اینکه (ای عیسی) از گِل (پرنده‌ای) می‌آفرینی».
چون دلیل عقلی بر این هست که غیر از خداوند خالقی نیست، پس باید این آیات را تأویل نمود، که «تخلقون» را «دروغ می‌گوئید» و«تخلق» را «شکل می‌دهی» تأویل کرده‌اند.