گونۀ بیست و یکم ـ تعلیل
و فایده‌اش تقریر و رساتر بودن است، چون طبعها أحکامی را که علتشان بیان شده باشد زودتر می‌پذیرند، و بیشتر تعلیلها در قرآن بنا بر تقدیر جواب سؤالی است که جمله اولی مقتضی آن است.
و حروف تعلیل عبارت است از: لام، إن، أن، إذ، باء، کی، من، و لعل، که مثالهای آنها در نوع ادوات گذشت.
و از واژه‌هایی که در روند تعلیل است: «حکمة» می‌باشد، مانند فرموده خداوند:
﴿حِكۡمَةُۢ بَٰلِغَةٞ﴾[القمر: ۵].
« (قرآن) حکمت بالغه الهی است».
و نیز یادآوری منظور از آفرینش آن شیء مانند:
﴿جَعَلَ لَكُمُ ٱلۡأَرۡضَ فِرَٰشٗا وَٱلسَّمَآءَ بِنَآءٗ﴾[البقرة: ۲۲].
« (خداوند) زمین را برای شما گسترانید و آسمان را برافراشت».
﴿أَلَمۡ نَجۡعَلِ ٱلۡأَرۡضَ مِهَٰدٗا ٦ وَٱلۡجِبَالَ أَوۡتَادٗا ٧﴾[النبأ: ۶-۷].
«مگر نه ما زمین را گاهواره خلق ساختیم، و کوهها را همچون میخهای محکم بر آن نهادیم».