الإتقان فی علوم القرآن - فارسی- جلد دوم

فصلی در مقصود از خبر

مقصود از خبر فایده رساندن به مخاطب است، و گاهی به معنی امر می‌آید، مثل:

﴿وَٱلۡوَٰلِدَٰتُ يُرۡضِعۡنَ﴾[البقرة: ۲۳۳].

﴿وَٱلۡمُطَلَّقَٰتُ يَتَرَبَّصۡنَ﴾[البقرة: ۲۲۸].

و گاهی به معنی نهی می‌آید، مانند:

﴿لَّا يَمَسُّهُۥٓ إِلَّا ٱلۡمُطَهَّرُونَ ٧٩﴾[الواقعة: ۷۹].

و به معنی دعا نیز می‌آید: مانند:

﴿وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ﴾[الفاتحة: ۵].

یعنی: أعنا، و از همین گونه است:

﴿تَبَّتۡ يَدَآ أَبِي لَهَبٖ وَتَبَّ ١﴾[المسد: ۱].

که نفرین بر او است، و نیز:

﴿غُلَّتۡ أَيۡدِيهِمۡ وَلُعِنُواْ بِمَا قَالُواْۘ﴾[المائدة: ۶۴].

و عده‌ای از همین گونه دانسته‌اند:

﴿حَصِرَتۡ صُدُورُهُمۡ﴾[النساء: ۹۰].

را. گفته‌اند: این نفرین است به اینکه سینه‌های آنان از جنگ احد تنگ شود.

ابن العربی با قائلین این سخن به نزاع پرداخه و نپذیرفته که خبر به معنی أمر و نهی بیاید، وی درباره فرموده خدای تعالی:

﴿فَلَا رَفَثَ﴾[البقرة: ۱۹۷].

گفته است: این نفی نیست چون رفث = جماع وجود دارد، بلکه مشروعیت آن نفی شده است؛ زیرا که برخی از مردمان در حال احرام نیز این فعل را مرتکب می‌شوند، و خبرهای خداوند متعال جایز نیست که برخلاف واقع گردند؛ بنابراین نفی به وجود شرعی آن بر می‌گردد نه وجود حسی، مانند فرموده خداوند: (المطلقات یتربصن) که یعنی: شرعاً نه حساً؛ زیرا که ما زنان طلاق گرفته‌ای را می‌بینیم که برخلاف دستور الهی صبر نمی‌کنند و عده نگه نمی‌دارند، پس نفی به حکم شرعی باز می‌گردد نه وجود حسی، و همینطور:

﴿لَّا يَمَسُّهُۥٓ إِلَّا ٱلۡمُطَهَّرُونَ ٧٩﴾[الواقعة: ۷۹].

یعنی: شرعاً کسی قرآن را دست نزند، پس اگر دست زده شود بر خلاف حکم شرع است.

وی گفته: و این گنجینه زیر خاک‌مانده‌ای است که دست علماء به آن نرسیده است، پس گفته‌اند: خبر به معنی نهی می‌آید، و حال آنکه هیچ‌گاه چنین چیزی واقع نشده است و صحیح نیست که واقع شود؛ زیرا که این دو (خبر و نهی) از لحاظ حقیقت با هم مختلف و از جهت وضع با هم متباین می‌باشند.