فهرست موضوعی آیات قرآن

امکان نسیان و فراموشی در پیامبرج

﴿... وَإِمَّا يُنسِيَنَّكَ ٱلشَّيۡطَٰنُ فَلَا تَقۡعُدۡ بَعۡدَ ٱلذِّكۡرَىٰ مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ﴾[الأنعام: ۶۸]

﴿وَلَا تَقُولَنَّ لِشَاْيۡءٍ إِنِّي فَاعِلٞ ذَٰلِكَ غَدًا٢٣ إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُۚ وَٱذۡكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَقُلۡ عَسَىٰٓ أَن يَهۡدِيَنِ رَبِّي لِأَقۡرَبَ مِنۡ هَٰذَا رَشَدٗا٢٤﴾[الكهف: ۲۳-۲۴]

﴿سَنُقۡرِئُكَ فَلَا تَنسَىٰٓ٦ إِلَّا مَا شَآءَ ٱللَّهُۚ إِنَّهُۥ يَعۡلَمُ ٱلۡجَهۡرَ وَمَا يَخۡفَىٰ٧﴾[الأعلى: ۶-۷].

***

توضیح موضوع: پیامبر اسلام ج و دیگر پیامبران در برابر نسیان و فراموشی معصومند، اما نسیان‌هایی که به نوعی با دعوت آن‌ها ارتباط داشته باشد، ولی نسیان در یک کار عادی روزانه که هیچ ارتباطی با مسأله‌ی وحی و نبوت و تعلیم و تربیت و تبلیغ ندارد، بلکه عدم ارتباط آن را همه می‌دانند، لطمه‌ای به مقام عصمت انبیاء نمی‌زند، و حتی گاهی اوقات، نسیان پیامبر ج جنبه‌ی شرعی دارد چرا که اگر ایشان در نماز دچار سهو و فراموشی نمی‌شد، ما از کجا مسائل سهو را یاد می‌گرفتیم.

و علاوه از پیامبر اسلام ج، سایر پیامبران نیز دچار فراموشی و نسیان می‌شوند، و خداوند برخی از آن‌ها را برای ما بیان فرموده است، از جمله حضرت آدم÷ که خداوند او را از نزدیک شدن و خوردن میوه‌ی درخت ممنوعه در بهشت بر حذر داشته بود ولی او فرمان خدا را فراموش نمود و از آن خورد. خداوند می‌فرماید:

﴿وَلَقَدۡ عَهِدۡنَآ إِلَىٰٓ ءَادَمَ مِن قَبۡلُ فَنَسِيَ وَلَمۡ نَجِدۡ لَهُۥ عَزۡمٗا١١٥﴾[طه: ۱۱۵]

«در آغاز کار ما به آدم فرمان دادیم که از میوه‌ی درخت ممنوع نخورد، اما او دچار نسیان شد و ترک فرمان کرد و از آن خورد، و از او تصمیم درستی و اراده‌ی استواری نیافتیم».

موسی÷ با خضر÷ پیمان می‌بندد که بر هیچ یک از عملکردهایش اعتراض نکند، اما همین که خضر کشتی را سوراخ نمود، موسی بر او اعتراض کرد و خضر به او یادآور شد که نبایستی اعتراض می‌کرد، و موسی از این فراموشکاری خود عذرخواهی کرد و گفت:

﴿لَا تُؤَاخِذۡنِي بِمَا نَسِيتُ﴾[الكهف: ۷۳]

«مرا به خاطر فراموش کردن توصیه‌ات بازخواست مکن»

و دیگر پیامبران که دچار فراموشی شده‌اند و احادیث پیامبر ج آن‌ها را بیان نموده‌اند (چون حضرت سلیمان که به فراموشی «ان شاء الله» نگفت.)

و تمام این‌ها ثابت می‌کند که فراموشی پیامبر ج دلیل بشر بودن ایشان است و خود پیامبر ج در حدیثی بیان می‌فرماید که فراموشکار مورد مؤاخذه قرار نمی‌گیرد.

البته باید دانست که این نوع فراموشی نشان از این دارد که پیامبر ج نیز انسان است و ممکن است برحسب صفات بشری‌اش دچار سهو و اشتباه شده باشد و اصحاب و یارانش آن را به یادش آورده باشند، اما از جانب نبوّت و رسالت، معصوم از هر نوع خطا و نسیان و فراموشی است و خداوند کاملاً او را پاک و مبرّا از هر گونه عیبی نگه داشته است تا دین و برنامه، کتاب و آیین الهی را بین مردم تبلیغ نماید، به طور مطلق پیامبر اسلام در این بخش از دعوت و رسالتش، معصوم بوده و هیچ‌گاه دچار فراموشی و خطا نشده است، خداوند به این حقیقت گواهی می‌دهد و در سوره‌ی اعلی می‌فرماید:

﴿سَنُقۡرِئُكَ فَلَا تَنسَىٰٓ٦ إِلَّا مَا شَآءَ ٱللَّهُۚ إِنَّهُۥ يَعۡلَمُ ٱلۡجَهۡرَ وَمَا يَخۡفَىٰ٧﴾[الأعلى: ۶-۷]

«ما قرآن را بر تو خواهیم خواند و به تو خواهیم آموخت، و تو دیگر آن را فراموش نخواهی کرد. مگر چیزی را که خدا بخواهد، قطعاً او آشکار و نهان را می‌داند».