برتری دادن آدم÷ بر فرشتگان به ذریعه‌ی علم و دانش
﴿وَعَلَّمَ ءَادَمَ ٱلۡأَسۡمَآءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمۡ عَلَى ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ فَقَالَ أَنۢبُِٔونِي بِأَسۡمَآءِ هَٰٓؤُلَآءِ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ٣١ قَالُواْ سُبۡحَٰنَكَ لَا عِلۡمَ لَنَآ إِلَّا مَا عَلَّمۡتَنَآۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَلِيمُ ٱلۡحَكِيمُ٣٢﴾[البقرة: ۳۱-۳۲]
***
توضیح موضوع: خداوند متعال با نخستین نعمت خویش - یعنی علم و دانش - بر آدم ابوالبشر، منّت نهاد، آن‌گاه که پروردگار جهان، آدم÷ را آفرید و او را از بوته‌ی عدم رهایی بخشید و لباس هستی بر قامت وی انداخت، بر او از آن جهت منّت می‌گذارد که وجود او را با زیور علم بیاراست. و براستی که معیار برتری او بر فرشتگان در علم و بینش خلاصه می‌شود، همانگونه که علم و آگاهی آدم÷ به اسماء و حقایق الهی، سبب گشت که فرشتگان در پیشگاه او به سجده افتند و رفعت مقام و منزلت انسان بر همه‌ی موجودات مُحرز گردید، و هوشمندی و فراست و ژرف‌بینی خضر÷ موجب شد که موسی÷ و یوشع÷ همچون شاگرد مکتب او گردند و موسی÷ را ناگزیر کند که در برابر او سخت فروتنی نماید، چنان‌که این حقیقت از لابلای آیات مربوط به داستان موسی÷ و خضر÷ استفاده می‌شود.
و علم به تعبیر خواب و خواب‌گزاری یوسف÷ زمین‌های برای او فراهم ساخت که خاندانی آبرومند تشکیل دهد و ریاست مملکت و کشوری را بدست گرفته و به گونه‌ای تمکّن و قدرت یابد که به عنوان فرد شاخص و برگزیده‌ای در میان خاندان یعقوب÷ و تمام خاندان بشری بدرخشد.
و مهارت و کارآیی فنّی داود÷ در فن زره‌سازی، موجب ریاست و والایی مقام او گشت، و سلیمان÷ از رهگذر درک زبان مرغان و پرندگان، توانست به بلقیس دست یافته و بر حکومت ابرقدرت‌ها چیره شود. و اطلاع عیسی÷ بر حقایق تورات و انجیل، موجب گشت که لکّه‌های تهمت از دامنِ مادر پاکدامن خویش بزداید، و بصیرت و آگاهی حضرت خاتم انبیا محمد بن عبدالله ج به راه و رسم زندگانی انسانی و قوانین الهی و آیین یکتاپرستی، این افتخار را نصیب او ساخت تا از امّت خود در روز قیامت شفاعت کند.
براستی که علم و دانش، رمز تفوّق و برتری نوع انسانی بر سایر مخلوقات و موجودات زمینی و فراز زمینی است. در سوره‌ی نمل آیه ۱۵ می‌خوانیم:
﴿وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَا دَاوُۥدَ وَسُلَيۡمَٰنَ عِلۡمٗاۖ وَقَالَا ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي فَضَّلَنَا عَلَىٰ كَثِيرٖ مِّنۡ عِبَادِهِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ١٥﴾[النمل: ۱۵]
«ما به داود و سلیمان دانش قابل ملاحظه‌ای عطا کردیم و آنان سپاس خدا را به جای آوردند و گفتند: حمد و سپاس خداوند را سزا است که ما را بر بسیاری از بندگان مؤمن خود به سبب علم و دانش برتری بخشید».
آن‌ها معیار برتری خود را بر دیگران در علم و دانش خلاصه کردند نه در قدرت و حکومت، و شکر و سپاس را نیز در برابر علم و دانش شمردند نه بر مواهب دیگر، چرا که هر ارزشی است برای علم و دانش است، و هر قدرتی است از علم و دانش سرچشمه می‌گیرد.