اما کتاب حاضر
از آنجا که فرد مسلمان ناچار است اوقاتش را در کسب ضروریّات حیات و معاش صرف کند و فرصت آن را ندارد که به تفسیرهای بزرگ و مفصل با موضوعات پراکنده و مختلف در قرآن مراجعه کند، لذا برای بهره‌گیری هر چه بیشتر از این مائده‌ی آسمانی، استاد گرامی، دکتر «محمد مصطفی محمّد»، اقدام به تهیّه‌ی فهرستی موضوعی از آیات قرآن نموده است. و هدف از تألیف و ساماندهی این‌چنین کتابی این بود تا به گردآوری و تدوین آیات مختلفِ سوره‌های قرآنی برحسب موضوعات آن بپردازد تا در دسترس پژوهشگران و محققانی قرار بگیرد که شناخت مواضع آیات در موضوعات مختلف و گوناگون - به خاطر عدم حفظ کلام خدا و یا استحضار ذهنی - برایشان مشکل است.
و خداوند این سعادت را نصیب این بنده‌ی خود نمود تا لحظاتی هر چند کوتاه در خدمت کلام خداوندی بوده و اوراق این کتاب مقدس و مبارک را جستجو نمایم. بدین منظور، براساس کار استاد «محمد مصطفی محمد»، پس از برگردان جملات عربی به فارسی، به تصحیح متن عربی کتاب نیز پرداختم، و توضیحات و تشریحات مفید و ارزنده‌ای را نیز در ذیل بیشتر موضوعات قرآنی، گنجاندم و به صورتی که می‌نگرید، آماده‌ی تقدیم به دوستداران و پژوهشگران قرآنی شده است.
این فهرست، فهرستی تحلیلی - موضوعی است و برای خوانندگان و پژوهشگران از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد. و ما این فهرست‌ها را از موضوعات قرآن تهیه کرده‌ایم تا آیینه‌ی تمام نمایی از گنج‌های قرآن، و کلیدی باشد برای خواننده، تا آن گنج‌ها را استخراج کند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن از آن استفاده نماید.
و در این کتاب، فهرست بزرگ و بسیار مفیدی تهیه شده که آیه‌های مربوط به هر موضوعی را به دقت مشخص کند تا اگر خواننده بخواهد آیات راجع به یک موضوع را بررسی نماید، شماره‌ی هر سوره و آیه‌ی آن معلوم و مشخص باشد.
و چون قرآن مجید سرچشمه‌ی سیراب کننده‌ی روح انسان است، و چون هیچ کتابی چون قرآن چنین مورد توجه و اهتمام، حفظ و نگهداری، تطبیق و تحقیق، بررسی و پژوهش و تفسیر و تبیین قرار نگرفته است، بگونه‌ای که علومش متنوع گشته و هر عالم و اندیشمندی در یکی از آن رشته‌ها دارای تخصص شده است، از این رو ما برای استفاده‌ی بیشتر از این کتاب الهی، احساس نیاز به ترتیب و ساماندهی یک فهرست موضوعی برای آیات قرآن نمودیم تا در اختیار علاقمندان و پژوهندگان قرآنی و علوم و معارف الهی قرار بگیرد. [و در آینده فهرست دیگری را نیز در اختیار قرآن پژوهان قرار خواهیم داد]
به هر حال ترتیب و گردآوری موضوعات این کتاب که کلاً برگرفته شده از مأخذ عربی و ناظر بر ارائه فهرستی موضوعی از آیات مختلف قرآن کریم می‌باشد، هرگز دسپخت فکر و اندیشه، یا دستاورد تحقیق و پژوهش علمی و موضوعی این بی‌بضاعت نیست. چون این کار، فراتر از ظروف فکری، حوصله‌ی علمی، و دنیای طلبگی این حقیر می‌باشد. پس در صورت مشاهده‌ی هر نوع نارسائی موضوعی یا نگارشی در این کتاب آن را رأساً به حساب عجز و قصور مُرتّب این سطور گذاشته و نگاهِ خطاسنج خویش را از ساحت صاحبان اصلی آن که دقت و مهارتی در خور را در طرح این مباحث داشته‌اند، اغماض فرمائید.
از خداوند متعال مسألت دارم که نویسنده و خواننده و همه‌ی کسانی را که در کار نشر و توزیع و عمومیّت بخشیدن به استفاده از آن سهیم‌اند، بهره‌مند فرماید و از پیشگاه خداوند خاشعانه می‌خواهیم که قرآن را بهار دل‌ها و نور اندیشه‌هایمان گرداند و به گونه‌ای پسندیده، امت ما را به قرآن بازگرداند، تا آن را برنامه‌ی زندگی و قانون حکومت خود قرار دهند، و ما را در زمره‌ی آن دسته از اهل قرآن که «اهل الله» و «برگزیدگان خداوند» هستند، قرار دهد.
پروردگارا ! این کتاب را وسیله‌ی تقویت ایمان مؤمنان و هدایت منکران گردانیده، و آن را برای رضای خویش از ترتیب دهندگان آن بپذیر، و رحمت و مغفرت بی‌پایان خویش را شامل حال آنان و جمله‌ی پیروان قرآن بگردان. «آمین»
فیض محمد بلوچ
۳ تیر ماه ۱۳۸۸ خورشیدی
کتابخانه‌ی حوزه‌ی علمیه‌ی صدّیقیه - تربت جام
[۳] مقدمه‌ی تفسیر نور، مصطفی خرمدل، احسان ۱۳۸۴، با اندکی تصرف.