فهرست موضوعی آیات قرآن

بیان موارد مصرف زکات، و فرضیّت زکات

﴿إِنَّمَا ٱلصَّدَقَٰتُ لِلۡفُقَرَآءِ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱلۡعَٰمِلِينَ عَلَيۡهَا وَٱلۡمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمۡ وَفِي ٱلرِّقَابِ وَٱلۡغَٰرِمِينَ وَفِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِۖ فَرِيضَةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٞ٦٠﴾[التوبة: ۶۰]

***

توضیح موضوع: براساس آیه‌ی ۶۰ سوره‌ی توبه، مستحقین زکات عبارتند از:

۱. فقیر: به کسی گفته می‌شود که به اندازه‌ی برآورده شدن نیازهای ضروری لباس و غذا و مسکن، دارای مال و ثروت نباشد، هر چند دارایی اندکی را هم دارا باشد.

۲. مسکین: به کسی مسکین گفته می‌شود که وضع او اندکی از فقیر بهتر یا دارای مقداری درآمد باشد. و برخی از علماء می‌گویند: آدم فقیر: کسی است که هیچ دارایی و درآمدی ندارد، و انسان مسکین: کسی است که مخارج مشروع و معمول او از درآمدش بیشتر باشد.

۳. عاملین و کارگزاران: عاملین زکات کسانی هستند که به نحوی در جمع‌آوری و تقسیم زکات کار و مسئولیتی را انجام می‌دهند. به آنان هر چند دارا و بی‌نیاز باشند، مقداری از زکات به عنوان حقوق، در حد هزینه‌ی خانواده پرداخت می‌شود.

۴. مؤلفة القلوب: کسانی که ایمانشان چندان استوار نگردیده، یا در میان مردم و طایفه و گروهی مورد احترام می‌باشند و به سخنان او توجه می‌کنند، به خاطر به دست آوردن دل آن‌ها و گرایش بیشتر به اسلام و رسانیدن نفع بیشتر یا جلوگیری از زیان او به اسلام و مسلمانان، زکات داده می‌شود، زیرا ممکن است انسان نامسلمانی هم که فقیر و نیازمند است به وسیله‌ی زکات، به ایمان و اسلام علاقمند شود و مسلمان بگردد.

۵. بدهکاران: بدهکارانی که در کار و تجارتی مشروع زیر بار بدهکاری گرفتار آمده‌اند و خود نمی‌توانند آن را حل و فصل نمایند؛ به اندازه‌ی مقدار بدهکاریشان به آنان زکات داده می‌شود.

۶. در راه خدا: منظور از راه خدا، همه کارهایی است که خداوند از آن خوشنود می‌شود، مانند جهاد در راه گسترش و تقویت دین، مانند جهاد نظامی، فکری، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی و...

۷. مسافرانِ وامانده: مسافر وامانده به کسی گفته می‌شود که توشه و هزینه‌ی مسافرتش را به هر صورت از دست داده و به شهر یا روستای محل سکونت خود دسترسی ندارد، به اینگونه افراد - هر چند در محل خود دارا باشند - به اندازه‌ی کافی از درآمد زکات کمک می‌شود. این در صورتی است که برای قرض گرفتن یکی را نشناسد، و اگر دوست و آشنایی داشته باشد و حاضر به دادن قرض به او بشوند، زکات به او تعلق نمی‌گیرد.

۸. آزادی بردگان.