پیام‌های عتاب آمیز قرآن به پیامبر ج
﴿مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَن يَكُونَ لَهُۥٓ أَسۡرَىٰ حَتَّىٰ يُثۡخِنَ فِي ٱلۡأَرۡضِۚ تُرِيدُونَ عَرَضَ ٱلدُّنۡيَا وَٱللَّهُ يُرِيدُ ٱلۡأٓخِرَةَۗ وَٱللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٞ٦٧ لَّوۡلَا كِتَٰبٞ مِّنَ ٱللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمۡ فِيمَآ أَخَذۡتُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ٦٨﴾[الأنفال: ۶۷-۶۸]
﴿عَفَا ٱللَّهُ عَنكَ لِمَ أَذِنتَ لَهُمۡ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكَ ٱلَّذِينَ صَدَقُواْ وَتَعۡلَمَ ٱلۡكَٰذِبِينَ٤٣﴾[التوبة: ۴۳]
﴿مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَن يَسۡتَغۡفِرُواْ لِلۡمُشۡرِكِينَ وَلَوۡ كَانُوٓاْ أُوْلِي قُرۡبَىٰ مِنۢ بَعۡدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمۡ أَنَّهُمۡ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَحِيمِ١١٣﴾[التوبة: ۱۱۳]
﴿وَإِذۡ تَقُولُ لِلَّذِيٓ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِ وَأَنۡعَمۡتَ عَلَيۡهِ أَمۡسِكۡ عَلَيۡكَ زَوۡجَكَ وَٱتَّقِ ٱللَّهَ وَتُخۡفِي فِي نَفۡسِكَ مَا ٱللَّهُ مُبۡدِيهِ وَتَخۡشَى ٱلنَّاسَ وَٱللَّهُ أَحَقُّ أَن تَخۡشَىٰهُۖ...﴾[الأحزاب: ۳۷]
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَآ أَحَلَّ ٱللَّهُ لَكَۖ تَبۡتَغِي مَرۡضَاتَ أَزۡوَٰجِكَۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ١﴾[التحريم: ۱]
﴿عَبَسَ وَتَوَلَّىٰٓ١ أَن جَآءَهُ ٱلۡأَعۡمَىٰ٢ وَمَا يُدۡرِيكَ لَعَلَّهُۥ يَزَّكَّىٰٓ٣ أَوۡ يَذَّكَّرُ فَتَنفَعَهُ ٱلذِّكۡرَىٰٓ٤ أَمَّا مَنِ ٱسۡتَغۡنَىٰ٥ فَأَنتَ لَهُۥ تَصَدَّىٰ٦ وَمَا عَلَيۡكَ أَلَّا يَزَّكَّىٰ٧ وَأَمَّا مَن جَآءَكَ يَسۡعَىٰ٨ وَهُوَ يَخۡشَىٰ٩ فَأَنتَ عَنۡهُ تَلَهَّىٰ١٠ كَلَّآ إِنَّهَا تَذۡكِرَةٞ١١﴾[عبس: ۱-۱۱]
***
توضیح موضوع: قرآن کریم برای معرفی شخصیت پیامبر ج قانون کلی و دقیق ارائه می‌دهد که غفلت از آن ممکن است نتایجی زیان‌بار به همراه آورد. خداوند می‌فرماید:
﴿قُلۡ إِنَّمَآ أَنَا۠ بَشَرٞ مِّثۡلُكُمۡ يُوحَىٰٓ إِلَيَّ أَنَّمَآ إِلَٰهُكُمۡ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞۖ﴾[الكهف: ۱۱۰]
«ای پیامبر! بگو: من فقط انسانی همچون شما هستم، و امتیاز من این است که من پیامبر خدایم و به من وحی می‌شود که معبود شما یکی است و بس».
در این آیه‌ی قرآن کریم برای پیامبر اسلام دو بُعد شخصیتی و منحصر به فرد قائل است:
یکی: بُعد نبوت و رسالت اوست که کلام و پیام آسمانی را از فرشتگانِ وحی دریافت می‌کند و سپس آموزه‌های دینی و الهی خود را برای همه‌ی مردم دنیا تبلیغ می‌نماید و در این باره، حق هیچ‌گونه اظهار نظر یا دخل و تصرفی از خود ندارد و باید همه‌ی آن‌ها را بدون کم و زیاد، آن طور که خدا می‌خواهد به گوشِ مردم برساند و چنان‌چه از وظیفه‌ی خود عدول نماید یا خودسرانه چیزی بدان افزوده یا کم کند، با قاطعیت و کوبندگی تمام با او برخورد می‌شود:
﴿وَلَوۡ تَقَوَّلَ عَلَيۡنَا بَعۡضَ ٱلۡأَقَاوِيلِ٤٤ لَأَخَذۡنَا مِنۡهُ بِٱلۡيَمِينِ٤٥ ثُمَّ لَقَطَعۡنَا مِنۡهُ ٱلۡوَتِينَ٤٦﴾[الحاقة: ۴۴-۴۶]
«اگر پیغمبر پاره‌ای سخنان را به دروغ بر ما می‌بست، ما دست راست او را می‌گرفتیم، سپس رگ دلش را پاره می‌کردیم».
دوم: بُعد انسانی و ویژگی بشری ایشان می‌باشد. عدم شناخت درست و واقعی این بخش از شخصیت پیامبر ج برای مسلمانان بسیار مصیبت‌بار خواهد بود و ممکن است انسان دچار افراط و تفریط خطرناک گردد و خدای ناخواسته، صفات و ویژگی‌هایی ناهمگون و غلوآمیزی برای او قائل شود که با مقام شامخ و شخصیت والایش در تضاد باشد و موجب شود انسان با درک نادرست خود به پیامبر ج ویژگی‌هایی اهورایی و الهی دهد و خواسته یا ناخواسته در وادی شرک و گمراهی گام نهد.
و در حقیقت قرآن کریم، بسیاری از دیدگاه‌ها، موضع‌گیری‌ها، راه و برنامه‌ی زندگی پیامبر و یارانش را بیان می‌کند و فرازهایی از زندگی پیامبر را به صورت خصوصی یا عمومی به معرض نمایش می‌گذارد.
گاهی نیز به اصلاح برخی از اعمال، رفتار، سخنان و موضع‌گیری‌های پیامبر ج می‌پردازد، و به خاطر برخی از این اعمال، به گونه‌ای ملایمت او را مورد سرزنش قرار می‌دهد. این نوع آیاتِ عتاب‌آمیز، در قرآن مشهود است و تا قیامت همچنان ورد زبان مؤمنان خواهد بود.
و مفهوم آیاتِ عتاب‌آمیز قرآنی این نیست که پیامبر ج مرتکب خلاف و نافرمانی گشته است، بلکه بیانگر این مطلب است که گاهی با اجتهاد خود به جای امری نیکوتر، امر نیکو را انتخاب فرموده، و در اصطلاح ترک اولی نموده است و خداوند با این بیانات عتاب‌آمیز می‌خواهد او را ارشاد و راهنمایی فرماید. علی‌رغم اینکه برخی‌ها در فهم و تجزیه و تحلیل درست و منطقی این آیات عتاب‌آمیز دچار لغزش و انحراف شده‌اند و به همین خاطر نسبت‌های ناروا و نادرستی برای پیامبر ج آورده‌اند که با مقام عصمت و نبوت او همخوانی ندارد.
و چون پیامبر ج از هر گونه آلودگی، انحراف، ارتکاب گناهان کبیره و صغیره، وسوسه‌های اهریمنی و سایر خطاها و اشتباهات کاملاً پاک و مبرا و معصوم و مصون است، درباره‌ی آیات عتاب‌آمیز باید گفت که پیامبر ج عملکردی صحیح داشته و بر صواب بوده است و نمی‌توان این آیات را دلیل خطای او دانست زیرا همه برای ارشاد و راهنمایی او آمده‌اند تا بهتر و نیکوتر را انتخاب فرماید، چون خداوند می‌خواهد که پیامبرش، همیشه خوب‌ترین و کامل‌ترین اعمال را انجام دهد.