تشویق بر طهارت از نجاست
﴿إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلتَّوَّٰبِينَ وَيُحِبُّ ٱلۡمُتَطَهِّرِينَ٢٢٢﴾[البقرة: ۲۲۲]
﴿وَثِيَابَكَ فَطَهِّرۡ٤﴾[المدثر: ۴]
***
توضیح موضوع: طهارت و پاکی دو گونه است: باطنی و ظاهری. طهارت و پاکی باطنی عبارت است از: پاک گردانیدن نفس از آثار گناه و نافرمانی به وسیله‌ی توبه‌ی صادقانه از همه‌ی گناهان و نافرمانی‌ها. و پاک گردانیدن قلب از پلیدی‌های شرک و چندگانه پرستی، کفر و زندقه، الحاد و بی‌بند و باری، نفاق و دورنگی، شک و تردید، حسد و پلیدی، خیانت و تکبر، غرور و نخوت و ریا و خودنمایی، و جایگزین نمودن آن‌ها به توحید و اخلاص، و یقین و خیرخواهی، و بردباری و صداقت، و فروتنی و در همه‌ی کارها و مقاصد و گفتار و کردار، اساس را بر رضایت خداوند قرار دادن. اما طهارت ظاهری عبارت است از: طهارت از نجاست و طهارت از حدث اکبر «غسل» و حدث اصغر «وضو».
و زمانی طهارت از ناپاکی‌ها تحقیق پیدا می‌کند که به وسیله‌ی آبی پاک و پاک کننده، لباس و بدن و مکان نمازگزار از نجاست پاک گردیده باشد.
پس دانسته شد که طهارت در اسلام، همانگونه که شامل طهارت حسّی یعنی نظافت بدنی می‌گردد، شامل طهارت و پاکیزگی معنوی از قبیل اجتناب از کفر و گناهان و رذائل دیگر خواهد شد. طهارت ظاهری، شرط صحّت نماز است، خواه طهارت از بی‌وضویی باشد یا از جنابت و یا از رفع نجاست با نظافت که همان پاکی لباس، بدن و مکان است مناسبت دارد.
به همین دلیل «باب طهارت» نخستین موضوعی است که در فقه اسلامی به تعلیم و تعلّم آن پرداخته می‌شود و از ضروریات نماز به شمار می‌آید، و این بدان معنا است که همانطور که نماز کلید بهشت است، طهارت و پاکی هم کلید عبادت روزانه، یعنی نماز می‌باشد، بنابراین نماز هیچ مسلمانی صحیح نیست مگر اینکه خود را از حَدَث اصغر (وضو) و از حدث اکبر (غسل) پاک گرداند.
پیامبر ج می‌فرماید: «خداوند نماز بدون طهارت را نمی‌پذیرد.» [مسلم] و قرآن کریم، اهل قباء را به خاطر نظافتشان و اینکه نسبت به طهارت اظهار علاقه می‌کردند می‌ستاید و می‌فرماید:
﴿فِيهِ رِجَالٞ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُواْۚ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلۡمُطَّهِّرِينَ﴾[التوبة: ۱۰۸]
«در مسجد قباء کسانی هستند که می‌خواهند جسم و روح خود را با ادای عبادتِ درست پاکیزه دارند و خداوند هم پاکیزگان را دوست می‌دارد».
و خداوند در سیاق پاک شدن از قاعدگی می‌فرماید:
﴿إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلتَّوَّٰبِينَ وَيُحِبُّ ٱلۡمُتَطَهِّرِينَ﴾[البقرة: ۲۲۲]
«بی‌گمان خداوند توبه‌کاران و پاکان را دوست می‌دارد».
و هر کسی سنّت پاک نبوی ج را مورد تحقیق و بررسی قرار دهد، شمار زیادی از احادیث صحیح را می‌یابد که در هر مورد و در هر سطحی مردمان را به نظافت و پاکیزگی تشویق می‌نماید، خواه در ارتباط با نظافت انسان باشد، یا نظافت منزل و یا نظافت راه و معابر.
در رابطه با نظافت انسان و غسل روز جمعه با لفظ «واجب» می‌فرماید: «غسل روز جمعه بر هر مسلمان مکلّفی واجب است.» [احمد، ابوداود و نسایی]
و نیز می‌فرماید: «حق خدا بر هر مسلمانی این است که هر هفت روز یک بار غسل کند و سروتن خود را بشوید.» و سنت پیامبر ج تأکید زیادی بر شستن و نظافت اجزای بخصوصی از بدن مانند: دهان و دندان‌ها دارد، به همین خاطر است که بر استحباب مسواک زدن تأکید فراوان شده است و پیامبر ج درباره‌ی آن می‌فرماید: «اگر نه مایه‌ی رنج و مشقت امّت خود می‌شدم به آنان دستور می‌دادم که هنگام هر نمازی مسواک کنند.» [بخاری و مسلم]
و در جایی می‌فرماید:
«مسواک زدن باعث پاکیزگی دهان و خوشنودی پروردگار است.»
و در مورد نظافت و تمییزی موها می‌فرماید:
«هر کسی موی سر و ریش دارد، باید بدان برسد.» [ابوداود]
و در مورد از بین بردن موهای زیر بغل، کندن موهای زهار، سبیل زدن، ناخن گرفتن و دیگر سنت‌های فطری نیز دستورهایی از پیامبر ج به ما رسیده است.
و در مورد توجه به نظافت منزل و حیات و جلوخانه، پیامبر ج می‌فرماید:
«خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد، خوشبو است و بوی خوش را دوست دارد، پاکیزه است و پاکیزگی را دوست دارد، پس جلو خانه‌های خویش را پاکیزه دارید و مانند یهودیان نباشید.» [مسلم]
و در مورد توجه به نظافت و تمیزی راه، شریعت اسلام با هر کسی که راه و معبر مسلمانان را آلوده به کثافات کند و مردم را از آن متنفر و رویگردان گرداند، مورد تهدید و مذمت قرار داده است.
پیامبر ج می‌فرماید:
«از دو چیز که سبب می‌شود مردم شما را لعنت و نفرین کنند پرهیز نمایید: کسی که در راه عبور مردم و در سایه‌ی آنان (جایی که سایه دارد و مربوط به آنان است) قضای حاجت کند.» [مسلم]
و نیز می‌فرماید:
«از سه چیز که سبب می‌شود مردم شما را لعنت و نفرین کنند، پرهیز نمایید: قضای حاجت در مکان اجتماع مردم، گذرگاه مردم و سایبان مردم.»
و در مورد حفظ و نگهداری محیط می‌فرماید:
«کسی از شما در آب جاری که سپس در آن غسل می‌کند، ادرار نکند» [بخاری ومسلم].
به هر حال این‌ها اصول و قواعدی ماندگار، حیات بخش و تعالی آفرین است که بر مبنای آن‌ها اسلام پی‌ریزی شده است و پیامبر ج به تحکیم و تثبیت آن‌ها اهتمام می‌ورزید، و اگر همین قواعد و اصول مراعات شوند و در زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان به اجرا دربیایند، نسل‌هایی از نیرومندان و تندرستان پرورش می‌یابند که دین و دنیای امّت بدان‌ها پیروز می‌گردد.