فهرست موضوعی آیات قرآن

توجه و عنایت جسمی و قلبی به نماز

﴿... وَأَقِيمُواْ وُجُوهَكُمۡ عِندَ كُلِّ مَسۡجِدٖ وَٱدۡعُوهُ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَۚ كَمَا بَدَأَكُمۡ تَعُودُونَ﴾[الأعراف: ۲۹]

***

توضیح موضوع: توجه و عنایت به نماز همان خشوع و خضوع جسمی و قلبی در نماز است، و خشوع بر دو نوع است:

۱- خشوع قلب

۲- خشوع جسم و جوارح

خشوع قلب به این معناست که نمازگزار مراقبت و عظمت خداوند متعال را در قلب خود احضار و احساس نماید، و نسبت به آیات قرآن که خود می‌خواند یا می‌شنود، فهم و تدبر خود را به کار بندد و به معنی اذکار از قبیل تسبیحات و تکبیرات رکوع و سجده و... آگاهی و توجه داشته باشد و نسبت به معانی این اذکار و هنگام تلاوت و شنیدن آیات قرآنی، تدبر داشته باشد، در این موقع است که نمازگزار عملاً احساس می‌کند در پیشگاه خداوندﻷ ایستاده است و باید نمازش را از بازی و افعال بیهوده پیراسته گرداند.

از یکی از بزرگان سلف به نام «حاتم اصم» سؤال شد که چگونه نمازش را می‌خواند، وی در جواب گفت: «تکبیر را به صورت واقعی بر زبان می‌آورم، و قرائت را بر ترتیل می‌خوانم، و خاشعانه به رکوع می‌روم و ذلیلانه به سجده می‌روم، بهشت را سمت راست، دوزخ را سمت چپ، پل صراط را زیر پا، کعبه را میان ابروان، ملک الموت را بالای سر، گناهان را محیط به خود، و چشمان خدا را ناظر و مراقب خود می‌بینم، و هر نماز را آخرین نماز در عمر خود می‌پندارم و به اندازه‌ی توان در آن اخلاص را به کار می‌گیرم، سلام می‌دهم در حالی که شک و تردید دارم که آیا خداوند متعال این نماز را از من می‌پذیرد و یا می‌فرماید: آن را بر پیشانی صاحبش بکوبید.»

و خشوع جسمانی عبارت است از اینکه اندام‌های بدن از حرکت باز ایستند، و انسان به وسیله‌ی بازی با اندام از نماز خویش غافل نماند و روباه‌آسا به این طرف و آن طرف نگاه نکند و همچون خروس نوک نزند، و خیلی تند و سریع به رکوع و سجده نپردازد، بلکه همانگونه که خداوندﻷ تشریع فرموده است، نماز را با تمامی ارکان و حد و حدودش ادا نماید.

بنابراین لازم است، مسلمان نمازگزار توجه داشته باشد که در نماز با خداوند متعال به گفتگو می‌پردازد و باید در هر حرکتی از حرکات نماز، و در هر وقتی از اوقات آن، و در هر رکنی از ارکان آن، حضور قلب داشته باشد.

از این رو، نمازگزارانی که تمامی هم و قصد آنان این باشد که از نماز فارغ شوند و از آن رهایی یابند و آن را بار سنگینی بر دوش خود احساس کنند، اینگونه نماز خواندن مورد قبول درگاه خداوند متعال نخواهد بود. بسیاری از مردم در اوقات مختلف نمازهای پنج گانه، فقط در فاصله‌ی دو یا سه دقیقه، چند رکعت نماز می‌خوانند و تمامی هم و غم آنان این است که نمازها را به سرعت به پایان برسانند بدون اینکه رکوع و سجود را به طور کامل و با خشوع و طمأنینه ادا نمایند، در کمترین وقت ممکن نماز را تمام می‌کنند. نماز با این کیفیت چنان‌که در حدیث آمده است: سیاه و تاریک به سوی آسمان بالا می‌رود و به نمازگزار گفته می‌شود: «ضيّعك الله كما ضيعتني» [خداوند تو را تباه گرداند، همانگونه که تو مرا تباه گردانیدی]

ولی نماز دارای خشوع و ارکان کامل که آهسته ادا شده باشد، سفید و نورانی به آسمان عروج می‌نماید و به صاحبش می‌گوید: «حفظك الله كما حفظتني» [خداوند تو را محفوظ دارد، همانگونه که مرا محفوظ داشتی]