«اسماء الحسنی» (زیباترین نام‌های خداوند که بر بهترین معانی و کاملترین صفات دلالت می‌نمایند)
﴿وَلِلَّهِ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ فَٱدۡعُوهُ بِهَاۖ وَذَرُواْ ٱلَّذِينَ يُلۡحِدُونَ فِيٓ أَسۡمَٰٓئِهِۦۚ سَيُجۡزَوۡنَ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ١٨٠﴾[الأعراف: ۱۸۰]
﴿قُلِ ٱدۡعُواْ ٱللَّهَ أَوِ ٱدۡعُواْ ٱلرَّحۡمَٰنَۖ أَيّٗا مَّا تَدۡعُواْ فَلَهُ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ...﴾[الإسراء: ۱۱۰]
﴿ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ لَهُ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ٨﴾[طه: ۸]
﴿لَهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ يُحۡيِۦ وَيُمِيتُۖ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٌ٢ هُوَ ٱلۡأَوَّلُ وَٱلۡأٓخِرُ وَٱلظَّٰهِرُ وَٱلۡبَاطِنُۖ وَهُوَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٌ٣﴾[الحديد: ۲-۳]
﴿هُوَ ٱللَّهُ ٱلَّذِي لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ عَٰلِمُ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِۖ هُوَ ٱلرَّحۡمَٰنُ ٱلرَّحِيمُ٢٢ هُوَ ٱللَّهُ ٱلَّذِي لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡمَلِكُ ٱلۡقُدُّوسُ ٱلسَّلَٰمُ ٱلۡمُؤۡمِنُ ٱلۡمُهَيۡمِنُ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡجَبَّارُ ٱلۡمُتَكَبِّرُۚ سُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ عَمَّا يُشۡرِكُونَ٢٣ هُوَ ٱللَّهُ ٱلۡخَٰلِقُ ٱلۡبَارِئُ ٱلۡمُصَوِّرُۖ لَهُ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ يُسَبِّحُ لَهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ٢٤﴾[الحشر: ۲۲-۲۴]
***
توضیح موضوع: «اسماءالحسنی» در اصل به معنای زیباترین نام‌های خداوند است که بر بهترین و برترین معانی و کاملترین صفات الهی دلالت می‌کند، و بدیهی است که همه‌ی نام‌های خداوندﻷ نیک و زیبا هستند، ولی از آنجا که در میان اسماء و صفات خدا بعضی دارای اهمیّت بیشتری هستند، به عنوان «اسماء حسنی» نامیده شده‌اند.
در حدیث شریف به روایت حضرت ابوهریرهس آمده است که پیامبر ج فرمود:
«اِنّ للهِ تبارَكَ وتَعالي تِسْعَةٌ وتِسْعِيْنَ اِسْماً - مِائَةً اِلّا واحِدَةً - مَنْ اَحْصاها دَخَلَ الْجَنَّةَ...»،
«همانا خداوندﻷ نود و نه نام دارد - صد تا به جز یکی - و هر کسی که آن‌ها را بشمارد و از روی صداقت و اخلاص و اعتقاد و عمل حفظ کند، به بهشت وارد می‌شود.»
و نیز می‌فرماید: «اسمای خداوند نود و نه است و هر کس خدا را با آن بخواند، دعای او مستجاب می‌شود، و هر کس آن‌ها را بشمارد، اهل بهشت خواهد بود.»
البته منظور از «احصاء و شمارش» این نام‌های خداوندی، همان «تخلّق به این صفات است، نه تنها ذکر الفاظ آن‌ها، چرا که بدون شک، اگر کسی با صفت عالم و قادر، یا رحیم و غفور و ... تخلّق پیدا کند، و اشعه‌ای از این صفات بزرگ الهی در وجود او بتابد، هم بهشتی خواهد بود و هم دعایش مستجاب می‌گردد، ولی اگر این ۹۹ اسم را بر زبان جاری کند و بدون اینکه به محتوا و مفاهیم آن‌ها توجه کند، و در وجود خود پرتوی از مفاهیم آن‌ها را پیاده نکرد، پیروز و موفق نخواهد بود.
درباره‌ی اسمای نود و نه گانه‌ی خدا، امام ترمذی روایت کرده که: «رسول خدا ج فرمود: همانا خداوندﻷ نود و نه نام دارد، هر کسی که آن‌ها را بشمارد و از روی صداقت و اخلاص و اعتقاد و عمل حفظ کند، و یا معنای آن‌ها را بداند و ایمان بدان‌ها بیاورد و عمل به مقتضای آن‌ها کند، به بهشت وارد می‌شود و آن نود و نه نام عبارتند از:
«هوالذي لا اله الّا هو» [خدا ذاتی است که جز او پروردگار و معبودی به حق نیست]، «رحمن» [مُنعم به نعمت بزرگ در دنیا و آخرت است]، «الرحيم» [مهربان به مسلمانان در قیامت است]، «المَلِك» [پادشاه حقیقی]، «القدّوس» [منزّه و پاک از عیب و نقص]، «السلام» [بی عیب و نقص]، «المؤمن» [امان‌دهنده و امنیّت‌بخشنده]، «المهيمن» [محافظ و مراقب]، «العزيز» [قدرتمند و چیره]، «الجبّار» [بزرگوار و شکوهمند]، «المتكبّر» [والامقام و فرازمند]، «الخالق» [طراح هستی و اندازه‌گیرنده‌ی اشیاء در کمیّت و کیفیّت لازم]، «الباري» [آفریدگار جهان از نیستی و شفاءدهنده‌ی بیماران]، «المصوّر» [صورتگر و شکل‌دهنده‌ی جهان بدین‌گونه که هست]، «الغفّار» [آمرزنده‌ی گناهان توبه‌کاران]، «القهّار» [انتقام‌گیرنده‌ی منکران و گردنکشان]، «الوهّاب» [بخشاینده‌ی بی‌پایان]. «الرزّاق» [روزی‌دهنده‌ی بندگان]، «الفتّاح» [گشاینده‌ی احسان]، «العليم» [دانا به آشکارا و نهان]، «القابض» [گیرنده‌ی رزق از مردمان]، «الباسط» [گسترانده‌ی کرم و فضل بر مردمان]، «الخافض» [سرنگون‌کننده‌ی نافرمانان]، «الرافع» [بلندکننده‌ی رتبه‌ی فرمانبران]، «المعزّ» [گرامی‌کننده‌ی هر که خواهد]، «المذّل» [خوارکننده‌ی سرکشان و نافرمانان]، «السميع» [شنوا به همه‌ی شنیدنی‌ها]، «البصير» [بینا به تمام دیدنی‌ها]، «الحَكَم» [دادرس بندگان]، «العدل» [داور بر حق]، «اللطيف» [مهربان و دانای نهان]، «الخبير» [آگاه بر رازها]، «الحليم» [بردبار بر مخلوق]، «العظيم» [بزرگ در ذات و صفات]، «الغفور» [بخشاینده]، «الشكور» [پاداش‌دهنده‌ی ثواب زیاد به عمل اندک]، «العَلي» [برتر از قیاس و گمان و خیال]، «الكبير» [بزرگ معنوی که در وهم و خیال نگنجد]، «الحفيظ» [نگاه‌دارنده‌ی مخلوق]، «المُقيت» [قوت و روزی‌دهنده]، «الحسيب» [گیرنده‌ی حساب دقیق از خلق]، «الجليل» [گرامی در ذات و صفات]، «الكريم» [دهنده‌ی بی‌پایان و بزرگوار بی‌منّت]، «الرقيب» [آگاه بر آشکار و نهان]، «المُجيب» [پذیرنده‌ی پرسش‌ها و درخواست‌ها]، «الواسع» [فراهم‌آورنده‌ی نعمتِ بی‌کران]، «الحكيم» [دانا در ساختن عالم به اتفاق]، «الودود» [دوست‌دارنده‌ی مطیعان]، «المجيد» [گرامی مرتبه]، «الباعث» [فرستنده‌ی پیامبران و زنده‌کننده‌ی مردمان]، «الشهيد» [آگاه بر همه چیز و گواه بر یکتایی خود و صدق پیامبران]، «الحق» [ثابت است و درست است]، «الوكيل» [کارساز]، «القوي» [نیرومند]، «المتين» [زورمند و چیره]، «الولي» [دوست‌دارنده‌ی مطیعان و نیکان]، «الحميد» [ستوده شده و ستاینده‌ی خوبان]، «المُحصي» [شمارنده‌ی همه‌چیز و همه کس]، «المُبدي» [پیداکننده‌ی عالَم]، «المُعيد» [بازآورنده‌ی مردگان]، «المُحيي» [جان‌ده و زنده‌کننده]، «المُميت» [جان‌ستان]، «الحيّ» [زنده‌ی دائمی]، «القيّوم» [برپادارنده‌ی همه‌چیزها و ثابت بر ذات خود]، «الواجد» [دارنده‌ی هر چیز]، «الماجد» [گرامی و کرامت‌دهنده]، «الواحد» [یکتا و یگانه]، «الصمد» [آرزومند همه و بی‌نیاز از همه]، «القادر» [توانا به آنچه خواهد]، «المُقتدر» [بسیار توانا]، «المقدّم» [پیش‌گرداننده‌ی دوستان]، «المؤخّر» [پس‌افکنده‌ی دشمنان و نافرمانان]، «الاوّل» [نخستِ نخستیان]، «الاخر» [آخرِ بی‌پایان]، «الظاهر» [آشکارا وجودش]، «الباطن» [محجوب حقیقت ذاتش]. «الوالي» [سرپرست]، «المتعالي» [برتر از مخلوق]، «البرّ» [نیکی‌کننده به همه]، «التوّاب» [پذیرنده‌ی بازگشت‌کنندگان]، «المُنتقم» [سخت‌گیرنده‌ی متمردان و سرکشان]، «العفوّ» [پوشنده‌ی بدیهای نادانان]، «الرءوف» [بسیار مهربان]، «مالك الملك» [فرمانروا و خداوند داوری]، «ذوالجلال والاكرام» [دارای بزرگی و کرامت]، «المقسط» [دادرس مردمان]، «الجامع» [دارنده‌ی کمالات]، «الغني» [بی‌نیاز از هر چیز و هر کس]، «المُغني» [بی‌نیازکننده‌ی مخلوقات]، «المانع» [بازدارنده]، «الضّار» [رساننده‌ی آسیب به هر که خواهد]، «النافع» [دهنده‌ی نیکی به خواست خود]، «النور» [روشن و روشن‌کننده‌ی جهان]، «الهادي» [راهنما]، «البديع» [پیداکننده‌ی عالم از پرده‌ی عدم بدون مثال]، «الباقي» [جاوید و پاینده]، «الوارث» [بر دوام بعد از خلق و بازگشت همه به وی]، «الرشيد» [نماینده‌ی راه راست برای بندگان]، «الصبور» [شکیبا بر گرفتاری بدان]
البته باید دانست که صفات و اسمای خداوندﻷ قابل احصاء و شمارش نیستند، زیرا کمالات خداوند متعال نامتناهی و نامحدود است و برای هر کمالی از کمالات او اسم و صفتی می‌توان انتخاب کرد.
ولی چنان‌که از احادیث استفاده می‌شود، از میان صفات بیشمار او، این نود و نه تا، دارای اهمیت بیشتری می‌باشند که به «اسمای حُسنی» مشهورند.