عمل قلیل در نماز (به خاطر ضرورت) نماز را باطل نمیکند
﴿...وَيُؤۡتُونَ ٱلزَّكَوٰةَ وَهُمۡ رَٰكِعُونَ﴾[المائدة: ۵۵]
***
توضیح موضوع: اگر عدم خشوع و حرکات و کردار نمازگزار به نحوی باشد که نمازگزار در اثنای نماز تا آن اندازه حرکات زیادی را انجام بدهد که انگار در حال نماز نیست، مانند اینکه بدنش را بخاراند، یا به ساعتش نگاه کند و آن را کوک کند، و به این طرف و آن طرف نگاه کند و عمامه یا شال گردنش را مرتّب کند، و... همانطور که نزد بعضی از مردم چنان حالتی را میبینیم، این نوع از عدم خشوع، به خاطر حرکات بسیار زیاد، نماز را باطل میکند، زیرا چنین اعمالی عبث و بیهوده محسوب میشوند و از مسلمانی که با قلب و اندیشه به خدا روی آورده و برای نماز احترام قائل باشد و ارزش و بهای آن را بشناسد، چنین اعمالی انتظار نمیرود.
اما اگر عدم خشوع به این معنا باشد که نمازگزار احیاناً حرکات اندکی را انجام دهد، یا فکر او به جای دیگری برود، یا در نماز حضور قلبی نداشته باشد، هر چند نماز را باطل نمیکند، ولی روح نماز را از میان میبرد، زیرا که روح نماز در حقیقت، همان خشوع است.
ناگفته نماند که آیهای را که مؤلف به عنوان استدلال برای موضوع مربوطه آورده، هیچ ربطی به آن ندارد، چرا که ترجمهی آیهی ۵۵ سورهی مائده چنین است: «کسانی که خاشعانه و خاضعانه و فروتنانه و از صمیم قلب نماز را به جای میآورند و زکات مال به در میکنند.» و جملهی «و هم راكعون» حال فاعل فعلهای «يقيمون» و «يؤتون» در آیه هستند و معنی اینطور میشود که «و حال آنکه آنان عبادات و تکالیف خود را فروتنانه و از صمیم قلب و با خشوع و خضوع انجام میدهند.»