فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد دوم

۸۵- باب: التَّشَهُّدِ فِي الاخِرَةِ
باب [۳۸]: تشهد در جلسۀ اخیر

۴٧۲- عَنْ عَبْدُ اللَّهِ بْن مَسْعُودٍ س، قَالَ: كُنَّا إِذَا صَلَّيْنَا خَلْفَ النَّبِيِّ ج، قُلْنَا: السَّلاَمُ عَلَى جِبْرِيلَ وَمِيكَائِيلَ السَّلاَمُ عَلَى فُلاَنٍ وَفُلاَنٍ، فَالْتَفَتَ إِلَيْنَا رَسُولُ اللَّهِ جفَقَالَ: «إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّلاَمُ، فَإِذَا صَلَّى أَحَدُكُمْ، فَلْيَقُلْ: التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ، فَإِنَّكُمْ إِذَا قُلْتُمُوهَا أَصَابَتْ كُلَّ عَبْدٍ لِلَّهِ صَالِحٍ فِي السَّمَاءِ وَالأَرْضِ، أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ» [رواه البخاری: ۸۳۱].

۴٧۲- از عبدالله بن مسعودسروایت است که گفت: [در اول امر] وقتی که پشت سر پیامبر خدا جنماز می‌خواندیم، [در تشهد] چنین می‌گفتیم:

(السلام على الله، السلام على جبریل وميكائيل، السلام على فلان وفلان) [۱۸۳].

پیامبر خدا جبه این چیز ملتفت گردیده و فرمودند: «سلام خود خداوند متعال است، وقتی که کسی از شما در نمازش [به تشهد نشست] بگوید: (التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ).

زیرا وقتی که شما این دعا را بخوانید، این دعای شما، همه بندگان صالح خداوند متعال را در زمین و آسمان شامل می‌شود، [و بعد از آن بگوید] (أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ)» [۱۸۴].

[۱۸۳] جبريل به معنی (عبدالله) است، و در آن هفت لغت آمده است، و مشهور ترین آن‌ها (جبریل) و (جبرئیل) است، که در اکثر نصوص شریعت به تعبیر اول، و در زبان فارسی به تعبیر دوم گفته می‌شود. [۱۸۴] و معنی آن چنین می‌شود که: (التحیات الله): بقاء و ملک و انواع تعظیم خاص برای خدا است. (والصلوات):و نمازهای پنجگانه، و یا همه عبادات خاص برای خدا است. (والطیبات): و صفات نیکی که برای ستایش است، خاص برای خدا است. (السلام علیك أیها النبي، ورحمة الله و برکاته):ای پیامبر! سلامتی از هر بدی، و از هر ناگواری، و رحمت خدا و برکات خدا بر تو باد. (السلام علینا وعلی عباده الصالحین):و سلامی را که خداوند برای اشخاص صالح امم سابقه فرستاده است، بر ما نمازگذاران حاضر، و بر بندگان صالح خدا باد، (وبنده صالح کسی است که حقوق خدا و حقوق بندگان خدا را برای‌شان اداء می‌کند). (أشهد أن لا إله إلا الله):شهادت می‌دهم و متیقن هستم که جز خدای یگانه و بر حق، خدای دیگری نیست. (وأشهد أن محمد رسول الله):و شهادت می‌دهم و متیقن هستم که محمد فرستاده خدا است.